1 Noorse Forsvaret, Opbouw en organisatie van het Noorse Leger

Inleiding

Toen in april 1940 de Duitse troepen Noorwegen binnenvielen had het land meer dan honderd jaar geen oorlog gekend. Het land had dan ook nagenoeg geen noemenswaardig leger. De overheid stond op het standpunt dat een land als Noorwegen zich toch nooit tegen de grootmachten zou kunnen wapenen.

Ten tijde van de invasie van Finland door de Sovjet-Unie (Winteroorlog) was enigszins een kentering ontstaan. Grote delen van het bestaande Noorse leger waren naar het noorden gestuurd om een mogelijke Sovjetinvasie af te wachten. Toen in maart 1940 de wapenstilstand werd getekend, liet men dit leger echter weer huiswaarts keren. Tijdens de Duitse invasie op 8 april 1940 was men nog maar net begonnen met het opnieuw mobiliseren. Ondanks tekortkomingen wisten de Noren het de Duitse aanvaller nog behoorlijk moeilijk te maken. Uiteindelijk moest de regering zich op 9 juni 1940 overgeven.

Picture: 804
De Noorse vlag

Opbouw en organisatie

Opbouw

De Noorse defensie stond onder het bevel van koning Haakon VII als opperbevelhebber en kon bij een algehele mobilisatie een legermacht van 10.000 man op de been brengen. Hierin werd de koning direct bijgestaan door de Noorse minister van Defensie Birger Ljungberg. Het leger was geheel opgebouwd volgens het principe van dienstplicht. Slechts een kader van officieren en ondersteunend personeel was in professionele dienst.

Voor de landmacht was het land opgedeeld in zes militaire districten met hoofdkwartieren in Halden, Oslo, Kristiansand, Bergen, Trondheim en Harstad. Daarboven stond het Hærens OverKommando (Algemeen Hoofdkwartier) met als bevelhebber Kommanderende General General-major Kristian Laake. In vredestijd werd slechts een klein aantal manschappen in dienst gehouden. Na mobilisatie zouden deze aantallen moeten uitgroeien tot volledige divisies. In ieder militair district zetelde een hoofdkwartier van een divisie. De divisies werden echter niet gebruikt om de strijd te voeren. Dit waren puur administratieve organisaties bedoeld voor de mobilisatie. Formeel telde ieder district twee of drie infanterieregimenten. Tijdens oorlogstijd echter werd de basis in ieder district gevormd door een infanteriebrigade, zodat het operationele leger zes infanteriebrigades telde. Elke brigade bestond uit vier infanteriebataljons, een artilleriebataljon en een fietscompagnie en werd aangevuld met meerdere onafhankelijke bataljons. Per militair district kon hier enig verschil in ontstaan afhankelijk van de snelheid van mobilisatie. Het was ook niet per definitie zo dat een infanterieregiment in haar geheel werd ondergebracht in een infanteriebrigade. Ook hierin konden, afhankelijk van de snelheid van mobilisatie en plaats van aanval, verschillen ontstaan.

Een infanterieregiment telde 3.750 manschappen die over het algemeen waren bewapend met het Krag-Jorgensen M1894 geweer. De ondersteunende wapens bestonden uit 6,6 mm Madsen lichte machinegeweren en Colt-Browning M29 zware machinegeweren. Daarnaast beschikte men over mortieren.

Het Noorse leger kende ook een aantal cavalerie-eenheden. Dit waren de mobiele eenheden binnen het leger. De cavalerie opereerde veelal onafhankelijk en had tot taak vijandelijkheden te verstoren, zodat de infanterie zich kon opstellen. Nagenoeg alle cavalerie-eenheden waren uitgerust met ski’s. De artillerie maakte gebruik van Kongsberg 120 mm houwitsers en Ehrhardt 75 mm M1901 veldgeschut. Voor wat betreft het luchtafweergeschut maakte men gebruik van Madsen 20 mm mitrailleurs en Kongsberg 75 mm M1932 luchtafweergeschut.

De luchtmacht maakte deel uit van de landmachtorganisatie en bestond uit drie eskaders: een jacht-, een bommenwerper- en een verkenningseskader. De organisatie telde 76 toestellen en 940 man personeel. Bij de Duitse aanval werden de meeste toestellen op de grond vernield. Desondanks konden vooral de Noorse Gloster Gladiator jagers nog enige tijd van zich afbijten.

De marine bestond uit een vloot, kustartillerie en een luchtwapen. Ondanks het feit dat de meeste wapens zeer waren verouderd, wist men de Duitse aanvaller behoorlijk partij te geven.De vloot telde 113 schepen, waaronder 2 kruisers, 10 mijnenleggers, 7 torpedobootjagers, 17 torpedoboten, 9 onderzeeboten, 8 mijnenvegers en 58 patrouillevaartuigen. Van al deze schepen wisten er 13 na de strijd uit te wijken naar Groot-Brittannië. Het kustgeschut was vooral geconcentreerd rond de batterijen Oscarborg, Oslofjord, Kristiansand en Bergen Agdenes. Vooral dit geschut was verantwoordelijk voor het tot zinken brengen beschadigen van diverse Duitse oorlogsbodems. Het marineluchtwapen was zeer klein en heeft maar een bescheiden rol gespeeld tijdens de vijandelijkheden.

Picture: 805
De Oorlogsvlag

Algemene indeling

Het Noorse leger was ten tijde van de Duitse inval op 9 april 1940 nog maar net begonnen met mobiliseren. Met deze mobilisatie werd in een ijltempo doorgegaan, terwijl men al volop in gevecht was. Hierdoor week de uiteindelijke opbouw behoorlijk af van het mobilisatieplan. In onderstaande tabellen, trachten we een beeld te scheppen van de uiteindelijke organisatie in die hectische dagen.

Hærens OverKommando- Legerhoofdkwartier
Kommanderende General

Oslo

General-major Kristian Laake
vanaf 11 april
General-major Otto Ruge
Generalstaben (HOK) Oslo
Krigsskolen (Krijgsschool) Oslo Major Lauritz G. Bryhn
Befalsskolen for Kavaleriet
(cavalerieschool)
Oslo Ritmester Harald Broch
Befelsskolen for Hærens artillerie (Artillerieschool) Oslo
Befalsskolen for Ingeniørvåpenet (Genieschool) Oslo
Kaptein Hans Løken
Motor. 12 cm haub bat. Høytorp fort- Fossumstrøket 8x 12 cm houwitser m/32
Motor. 10,5 cm kan. bat. Høytorp fort- Fossumstrøket 12x 10,5 cm
Luftvarnsregiment (Luchtafweerregiment) Oslo Apart behandeld
Flyregiment (luchtvaartregiment) Oslo Apart behandeld
Garden (Gardebataljon) Oslo
D.K. 1 (1.Divisjon kommando) Halden General-major Carl Erichsen
1. Divisjon skole Halden Kaptein Fritzner
1. Brigade Oslo
Infanteriet Regiment 1 Østfold Infanteriet Regiment Major J.T. Hagle
Infanteriet Regiment 2 Jegerkorpset Infanteriet Regiment Oberst O.J. Broch
Infanteriet Regiment 3 Telemark Infanteriet Regiment Oberst E. Steen
Kavalleriet Regiment 1 Akershus DR Oberst E. Astrup
Artilleriet Regiment 1 Akershus AR Oberst C. Frølich-Hansen
D.K. 2 (2.Divisjon kommando) Oslo General-major Hvinden Hauf
2. Divisjon Skole Oslo Kaptein A.T. Sunde
2. Brigade Oslo
Infanteriet Regiment 4 Akershus IR Obetst T.H. Dahl
Infanteriet Regiment 5 Østoppland IR Oberst Hiorth
Infanteriet Regiment 6 Vestoppland IR Oberst C. Mork
Kavalleriet Regiment 2 Oppland DR Oberst J. Jensen
Artilleriet Regiment 2 Oppland AR Oberst O. Nordlie
D.K. 3 (3.Divisjon Kommando) Kristiansand General-major E. Liljedahl
3. Divisjon Skole
3. Brigade
Infanteriet Regiment 7 Agder IR Oberst L.A. Gladstad
Infanteriet Regiment 8 Rogaland IR Oberst Spørck
Motormitr. kompanie Madlamoen
D.K. 4 (4.Divisjon Kommando) Bergen
4. Divisjon Skole Bergen
4. Brigade Oberst G. Östbye
Infanteriet Regiment 9 Nordaland IR
Infanteriet Regiment 10 Sogn og Fjordane IR
D.K. 5 (5.Divisjon Kommando) Trondheim General-major Jacob Ager Laurantzon
5. Divisjon Skole Trondheim
5. Brigade
Infanteriet Regiment 11 Møre IR- Molde Oberst D. Thue
Infanteriet Regiment 12 Sør-Trøndelag IR- Trondheim en Værnes Oberst E. Frisvold
Infanteriet Regiment 13 Nord-Trøndelag IR- Steinkjer Oberst O.B. Getz
Kavalleriet Regiment 3 Trøndelag DR- Rinnleiret Oberst A. Wettre
Artilleriet Regiment 3 Trøndelag AR- Trondheim en Værnes Oberst O.S. Strugstad
D.K. 6 (6.Divisjon Kommando) Nord Norge- Harstad General-major Carl Gustav Fleischer
6. Divisjon Skole
6. Brigade Harstad
Infanteriet Regiment 14 Sør-Hålogaland IR- Mosjøen
Infanteriet Regiment 15 Nord-Hålogaland IR- Narvik
Infanteriet Regiment 16 Troms IR- Tromsø
Picture: 806
Vlag van de Stafchef

Luchtafweer en legerluchtmacht


Luftvernet-luchtafweer
Luftvarnsregiment
Regiment stab Oslo
skole Oslo
Östlandet
lufv. kommando
Oslo
Oslo luftvern Oslo 5 batterijen met elk twee 7,5 cm M/16 en M/32 geschut, vijf 150 cm zoeklichten en 15 luchtafweermitrailleurs
Kjeller luftvern Vliegbasis Kjeller- Oslo 2 batterijen met elk twee 7,6 cm geschut, vier zoeklichten en vier luchtafweermitrailleurs
Horten luftvern Marinevliegkamp Horten 2 batterijen met elk twee 7,5 cm M/16 geschut en zes luchtafweermitrailleurs
Kongsberg luftvern Kongsberg 2 batterijen met elk twee 7,6 cm geschut en vier luchtafweermitrailleurs
Raufoss luftvern Raufoss 2 batterijen met elk twee 7,5 cm M/32 geschut en vier luchtafweermitrailleurs
Rjukan luftvern Rjukan 3 batterijen met elk twee 40 mm Bofors kanonnen en zeven luchtafweermitrailleurs
Heröya luftvern Heröya 2 batterijen met elk twee 40 mm Bofors kanonnen en drie luchtafweermitrailleurs
Bergen luftvern Bergen 3 batterijen met elk twee 7,5 cm M/16 geschut en zes luchtafweermitrailleurs
Maskinkan batt. Nord Norge Setermoen 4- 40 mm Bofors kanonnen en twee luchtafweermitrailleurs
Ten dienste van de kustbatterijen:
Oscarsborg luftvern Oscarsborg 1 batterij met twee 40 mm Bofors kanonnen en drie luchtafweermitrailleurs
Oslofjord festning luftvern Oslofjord 1 batterij met twee 40 mm Bofors kanonnen en acht luchtafweermitrailleurs
Kristiansands festnings luftvern Kristiansand 1 batterij met twee 7,5 cm kanonnen en twee luchtafweermitrailleurs
Agdenes festnings luftvern Trondheimsfjord zes luchtafweermitrailleurs
Fossumströkets luftvern Mysen vier tot zes luchtafweermitrailleurs

Hærens flyvåpen- legerluchtmacht
Flyregimentet
Bombervingen Sola 4- Caproni Ca 310
3 of 4- Fokker C.V
2- de Havilland Tiger Moth
Speidervingen Onbekend aantal Fokker C.V
Jægervingen 9- Gloster Gladiator
Trøndelag flyveafd. Værnes 9- Fokker C.V
1- de Havilland Tiger Moth
Hålogaland flyveafd. Bardufoss 6- Fokker C.V
Picture: 807
De vlag van de Luchtmachtbevelhebber
Picture: 808
Een 40 mm Bofors kanon (Foto van Mårtensson R., Norway 1940)
Picture: 809
Caproni Ca 310 (Foto van Mårtensson R., Norway 1940)

Fortificaties


Fortificaties
Kustverdediging
Oscarsborg festning 1. Sjoforsvarsdistrikt Oberst B. Eriksen
Söndre Kaholmen 3- 28 cm Krupp
3- luchtafweer machinegeweren
Håöya 2- 12 cm gechut
Kopås 3- 15 cm geschut
2- zoeklichten
Husvik 2- 5,7 cm geschut
Nesset 3- 5,7 cm geschut
Nordre Kaholmen 3- 45 cm torpedolanceerbuizen
2- 5,7 cm geschut
Seiersten 2- 40 mm Bofors
Oslofjord festning 1. Sjoforsvarsdistrikt Oberstlöytnant K. Notland
Håøy fort 2- 21 cm geschut
2- 12 cm geschut
4- 6,5 cm geschut
6- luchtafweer machinegeweren
1- 90 cm zoeklicht
116 manschappen
Måkerøy fort 2- 30,5 cm houwitsers
2- zoeklichten
3- luchtafweer machinegeweren
89 manschappen
Bolærne fort 3- 15 cm geschut
4- 12 cm geschut
6- luchtafweer machinegeweren
1- 150 cm zoeklicht
1- 90 cm zoeklicht
186 manschappen
Rauøy fort 4- 15 cm geschut
2- 6,5 cm geschut
2- 40 mm Bofors
9- luchtafweer machinegeweren
1- 150 cm zoeklicht
2- 110 cm zoeklichten
249 manschappen
Kristiansand festning 1. Sjoforsvarsdistrikt Oberstlöytnant O.A. Fosby
Oddoröya fort 2- 21 cm geschut
4- 24 cm houwitsers
6- 15 cm geschut
2- 6,5 cm geschut
2- 7,5 cm luchtafweer geschut
2- Colt luchtafweer machinegeweren
3- 110 cm zoeklichten
175 manschappen
Gleodden batterij 3- 15 cm geschut
2- 6,5 cm geschut
Bergen festning 2. Sjoforsvarsdistrikt Oberst G.I. Willoch
Kvarven 3- 21 cm geschut
3- 24 cm houwitsers
2- 110 cm zoeklichten
2- 7,5 cm luchtafweer geschut
6- luchtafweer machinegeweren
3- 45 cm torpedolanceerbuizen
Hellen 3- 21 cm geschut
3- luchtafweer machinegeweren
1- 110 cm zoeklicht
Lerøy 2- 6,5 cm geschut
1- 90 cm zoeklicht
Færøy 2- 6,5 cm geschut
1- 90 cm zoeklicht
Herdla 2- 6,5 cm geschut
1- 110 cm zoeklicht
Håøy 2- 5,7 cm geschut
1- 110 cm zoeklicht
Sletta 2- 7,5 cm geschut
2- luchtafweer machinegeweren
Öyord 2- 7,5 cm geschut
2- luchtafweer machinegeweren
Agdenes festning 2. Sjoforsvarsdistrikt Oberstlöytnant F. Jacobsen
Hysnes 2- 21 cm geschut
2- 15 cm geschut
2- 6,5 cm geschut
1- 110 cm zoeklicht
3- luchtafweer machinegeweren
Brettingen 2- 21 cm geschut
3- 15 cm geschut
2- 6,5 cm geschut
1- 110 cm zoeklicht
3- luchtafweer machinegeweren
Hambåra 2- 15 cm geschut
3- luchtafweer machinegeweren
1- 110 cm zoeklicht
Grensfortificaties
Sarpsborg festning Distrikt kommando 1 Major M.K. Arctander
Greåker fort 2- 12cm Schneider Caret geschut
2- 7,5 cm M/01 veldgeschut
Ravnebergets batteri 2- 10,5 cm L/28 geschut
4- 7,5 cm geschut
Fossumstrøkets festning Distrikt kommando 1 Oberstlöytnant L. Rodtwitt
Høytorp fort 2- 12 cm Schneider Canet geschut
2- 7,5 cm geschut
8- 8,4 cm Krupp M/1887 geschut
4- 12 cm houwitsers
4- 7,5 cm M/01 geschut
Trøgstad fort 2- 12 cm Schneider Canet geschut
2- 7,5 cm geschut
8- 8,4 cm Krupp M/1887 geschut
4- 7,5 cm M/01 geschut
Kongsvinger festning Distrikt kommando 2 Major E. Hoch-Nielsen
Gullbekfortet 2- 12 cm Schneider Canet geschut
Vardefortet 2- 12 cm Schneider Canet geschut

 

Picture: 810
21 cm geschut Kvarven/Bergen (Foto van Mårtensson R., Norway 1940)
Picture: 811
Torpedolanceerbunker (Foto van Mårtensson R., Norway 1940)

Noorse marine


Noorse Marine
Øverkommando Kontreadmiral H.E. Diesen
Admiralstaben Admiralstabens etterretnings
og sambandsavdelning (verbindingsdienst)
1. Sjoforsvarsdistrikt- Horten
Sjøforsvarssjef (bevelhebber) Kontreadmiral J. Smith-Johannsen
Horten luftvern (luchtverdediging) 1. Flyavdelning 8- M.F.11
1- Heinkel He 115 a-2
2- D.T.2
2- M.F.10
Marinens flystasjon (vliegbasis) Karljohansvern
Marinens flystasjon Kristiansand
1. Mineleggerdivisjon (mijnenlegger divisie) Laugen (I)
Glommen
Nor
Vidar
3. Torpedobatdivision (torpedoboot divisie) Jo
Grib
Ravn
Ørn
Lom
Ytre Oslofjord Sjøforsvarsavsnitt Avsnittsjef Kommandør E. Tandberg-Hansen
1. Undervannsbatdivisjon (onderzeebootdivisie) A 2
A 3
A 4
Sarpen
1. Minesveiperdivisjon (mijnenvegerdivisie) Hauk
Falk
Hvas
Kjæk
3. Minesveiperdivisjon Otra
Rauma
Oslofjord bevoktningsavd (patrouilleboot eskader) Farm, ds Pol III, Skudd I, Skudd II, Oter I, Hvall II, Hvall III, Treff, Ramoen, Sætre, Beta
Oskarsborg Sjøforsvarsavsnitt
Oskasrborg bevoktningsavd ds Alpha
Furu
Kranfartøy 2
Kristiansand Sjøforsvarsavsnitt Odin
Gyller
2. Torpedobatdivision Kjell
Skarv
Teist
2. Undervannsbatdivisjon B 2
B 5
10. Bevoktningsdivisjon Lynn, Kvik, Blink
11. Bevoktningsdivisjon William Barents, Firern, Lyngdal, Hval IV, Hval VI, Hval VII
2. Sjoforsvarsdistrikt- Bergen
Sjøforsvarssjef Kontreadmiral C. Tank-Nielsen
Olav Tryggvason (mijnenlegger in reparatie te Horten)
B 6
Sperm, Hval V, Commonwealth, Motorbåt nr 7
1. Jagerdivisjon (torpedobootjagers) Garm
Troll
Draug
Æger (geleend van 2.Jagerdivisjon)
1. Torpedobatdivisjon Snøgg
Stegg
4. Torpedobatdivision Storm
Brand
Sæl
Marinens flystasjon Bergen
2. Flyavdelning 7- M.F.11
2- Heinkel He 115 a-2
3- D.T.2
Sola sjøflygruppe
Trøndelag sjøflygruppe
Haugesund gruppesentral Kustwacht
Bergen Sjøforsvarsavsnitt Bergen Oberst G.I. Willoch
Rundøy
Andenes
2. Mineleggerdivisjon
2. Minesveiperdivisjon
12. Bevoktningsdivisjon
13. Bevoktningsdivisjon
Trøndelag
Sjøforsvarsavsnitt
Trøndelag Korvetten-kaptån O. Bergersen
Sleipner (geleend van 2.Jagerdivisjon)
Trygg (geleend van 1.Torpedobåtdivision)
Haug II, Haug III
5. Torpedobatdivision Skrei
Sild
Laks
14. Bevoktningsdivisjon Heilhorn, Stenkjær, Fosen, Nauma
3. Sjoforsvarsdistrikt- Nordland
Sjøforsvarssjef Kontreadmiral L.Hagerup
Heimdal, Nordkapp, Thorod, Kvitøy, Svalbard II, Syrian, Torfinn I, Aud I
3. Flyavdelning 2- M.F.11
3- Heinkel He 115 a-2
Ofotenavdelningen 1. Pansarskipdivisjon (pantserschipdivisie) Norge
Eidsvold
3. Undervannsbatdivisjon B 1
B 3
Lyngen
Bevoktningsavdelning Michael Sars, Senja, Kelt
Finnmarksavdelningen Bevoktningsavdelning Fridtjof Nansen, Børtind, Nordhav II, Rossfjord, Spanstind

 

Picture: 812
Vlag van de Marine bevelhebber
Picture: 813
M.F. 11 (Foto van Mårtensson R., Norway 1940)

References

Sources

- Mollo A., The Armed Forces of World War II, Silverdale Books, Leicester, 2001
- Mårtensson R.,Norway 1940