1 Duitse Oberkommando des Heeres (OKH)
OKH- Oberkommando des Heeres
Inleiding
Met de invoering van een wet in 1935 maakte Hitler het mogelijk om vanaf mei 1935 weer een zelfstandige landmacht, marine en luchtmacht in te voeren. Sinds de Eerste Wereldoorlog was dat in Duitsland verboden door het Verdrag van Versailles.
De na de Eerste Wereldoorlog ingestelde Reichswehr telde slechts 100.000 manschappen, verdeeld over een met politietaken belast Reichsheer en veelal uit kustpatrouilleschepen bestaande Reichsmarine. In 1935 ging dit alles veranderen. De Reichswehr werd omgevormd tot Wehrmacht en deze kreeg een onderverdeling in Heer, Kriegsmarine en de nieuwe gevormde Luftwaffe.
Het nieuwe Heer bestond in die beginperiode uit 21 divisies, verdeeld over drie Heeresgruppen, maar zou uiteindelijk uitgroeien tot een legermacht bestaande uit honderden divisies en tientallen Heeresgruppen.
Het operationele bevel over de Duitse legermacht werd formeel gevoerd door het Oberkommando der Wehrmacht, maar in de praktijk voerde het Oberkommando des Heeres het operationele bevel. Door tussenkomst van Adolf Hitler kreeg het Oberkommando der Wehrmacht gaandeweg de Tweede Wereldoorlog meer overwicht op het Oberkommando des Heeres. Op operationeel gebied besloot Adolf Hitler in 1941 dat het Oberkommando des Heeres de zeggenschap kreeg over het Oostfront en het Oberkommando der Wehrmacht over de overige strijd tonelen.
Werving
Bij de omvorming van de Duitse Reichswehr tot Wehrmacht, werd het voormalige Reichsheer omgevormd tot Heer. Op 16 maart 1935 had Hitler een wet aangenomen waarmee hij het leger weer de belangrijke plaats gaf die het ooit in het oude Duitse Rijk innam. Hij besloot dat er zo snel mogelijk een Heer gevormd moest worden dat bestond uit 36 divisies. Op 21 mei 1935 voerde hij hiervoor de dienstplicht weer in. De oude organisatie van het Reichsheer werd nagenoeg ongewijzigd ingezet voor rekrutering en opleiding.
Het oude Reichsheer was ingedeeld in divisies die gelijk waren aan de in het gehele Rijk ingestelde Wehrkreise. Bij Hitlers machtsovername in 1933 bestonden er 13 van deze Wehrkreise. Begin 1939 waren daar nog twee Wehrkreise in Oostenrijk bijgekomen en in de loop van dat jaar nogmaals twee, in Danzig en Polen. Uiteindelijk zou daar in oktober 1942 nog een Wehrkreis aan worden toegevoegd in Krakow en in september 1943 nogmaals in Tsjechoslowakije. De Wehrkreise stonden onder het bevel van de Oberbefehlshaber der Ersatzheeres.
Oberbefehlshaber des Heeres
Deze Wehrkreise stonden onder de directe leiding van het Oberkommando des Heeres. Het Oberkommando des Heeres was formeel het opperbevel van de Duitse landmacht (het Heer) van 1936 tot 1945. De opperbevelhebber in naam was de Oberbefehlshaber des Heeres (OBdH).
Oberkommando
des Heeres-OKH, Oberbefehlshaber des Heeres: |
|
General der Artillerie Werner
von Fritsch (1935 - 1938) |
|
Generaloberst Walther von
Brauchitsch (1 september 1939) |
|
Adolf Hitler (19 december 1941) |
|
Generalfeldmarschall
Ferdinand Schörner (30 april 1945 - 8 mei 1945) |
In de praktijk werd het bevel echter uitgeoefend door de Generale Staf die uiteindelijk gecontroleerd werd door Adolf Hitler zelf.

Organisatiestructuur
Organisatie Oberkommando des Heeres
Naast de Generalstab des Heeres, kende het Oberkommando des Heeres (OKH) van tijd tot tijd nog enkele andere onderdelen die vooral ter ondersteuning dienden. Hiervan noemen we de Chef der Heeresrüstung und Befehlshaber des Ersatzheeres en de Oberquartiermeister des Heeres.
Het Oberkommando des Heeres bestond organisatorisch uit de volgende onderdelen:
Oberkommando des Heeres (OKH): |
|
Adjutantur des Chefs des
Oberkommando des Heeres |
|
Amtsgruppe Heerespersonalamt |
Oberst Viktor von Schwedler (Chef: 1 oktober 1933 - 4 februari 1938) Generalmajor Bodewin Keitel (Chef: 4 februari 1938 - 1 oktober 1942) Generalmajor Rudolf Schmundt (Chef: 1 oktober 1942 - 12 oktober 1944) Generalleutnant Wilhelm Burgdorf (Chef: 12 oktober 1944 - ?) |
Generalstab des Heeres |
General der Artillerie Ludwig
Beck (Chef: 1 oktober 1933 - 31 oktober 1938) Generaloberst Franz Halder (Chef: 31 oktober 1938 - 24 september 1942) Generaloberst Kurt Zeitzler (Chef: 24 september 1942 - 10 juli 1944 Generalleutnant Adolf Heusinger (stellvertretender Chef: 10 juli 1944 - 20 juli 1944) Generaloberst Heinz Guderian (Führer 21 juli 1944 - 28 maart 1945) General der Infanterie Hans Krebs (Führer 29 maart 1945 - 1 mei 1945) Generalfeldmarschall Wilhelm Keitel (Führer: 1 mei 1945 - 13 mei 1945) Generaloberst Alfred Jodl, 13. bis 23. Mai 1945 (Führer: 13 mei 1945 - 23 mei 1945) |
Beauftragte des Führers für die militärische Geschichtsschreibung |
|
Befehlshaber des
Ersatzheeres (BdE) Chef der Heeresrüstung und des Ersatzheeres Chef der Heeresrüstung und Befehlshaber des Ersatzheeres (Chef HRüst und BdE) |
General der Infanterie z.V.
Joachim von Stülpnagel Generalleutnant Friedrich Fromm Reichsführer SS Heinrich Himmler |
Heeresgruppen |
|
Kommandobehörden |
Oberbefehlshaber
Naast deze wat statische organisatie van het OKH, werd het Duitse Heer op twee manieren ingedeeld. Allereerst kende men de territoriale indeling naar operatiegebied. Deze bevelhebbers hadden op papier het opperbevel over een totaal operatiegebied. Zij konden daardoor meerdere Heeresgruppen onder zich hebben al naar gelang de inzet.
Oberost
Opperbevelhebber Oost |
|
Generaloberst Gerd von Rundstedt (1 oktober 1939) General der Infanterie Curt Liebmann (15 oktober 1939) Generaloberst Johannes Blaskowitz (20 oktober 1939) Generalleutnant Curt Ludwig Freiherr von Gienanth (5 mei 1940) Deze functie is op 21-06-1941 opgeheven |
|
Oberwest
- Opperbevelhebber West |
|
Generalfeldmarschall Gerd von
Rundstedt (1 oktober 1940) Generalfeldmarschall Erwin von Witzleben (1 mei 1941) Generalfeldmarschall Gerd von Rundstedt (15 maart 1942) Generalfeldmarschall Günther von Kluge (2 juli 1944) Generalfeldmarschall Walther Model (16 augustus 1944) Generalfeldmarschall Gerd von Rundstedt (5 september 1944) Generalfeldmarschall der Luftwaffe Albert Kesselring (10 maart 1945 - 1 mei 1945) General der Kavallerie Siegfried Westphal (15 mei 1945 - 19 mei 1945) |
|
Obersüd
- Opperbevelhebber Zuid |
|
Generalfeldmarschall der
Luftwaffe Albert Kesselring (1 januari 1942) Functie gesplitst (26 juni 1943 - 1 mei 1945) Generalfeldmarschall der Luftwaffe Albert Kesselring (1 mei 1945) Generaloberst der Luftwaffe Otto Deßloch (15 mei 1945) General der Kavallerie Siegfried Westphal (19 mei 1945 - 23 mei 1945) |
|
Obersüdost
- Opperbevelhebber Zuidoost |
|
Generaloberst der Luftwaffe
Alexander Löhr (1 januari 1943) Generalfeldmarschall Maximilian Freiherr von Weichs (26 augustus 1943) Generaloberst der Luftwaffe Alexander Löhr (21 maart 1945 - 8 mei 1945) |
|
Obersüdwest
- Opperbevelhebber Zuidwest |
|
Generalfeldmarschall der
Luftwaffe Albert Kesselring (26 juni 1943) Generaloberst Heinrich von Viettinghoff-Scheel (9 maart 1945 - 8 mei 1945) |
|
Obernordwest
- Opperbevelhebber Noordwest |
|
Generalfeldmarschall Ernst Busch (20 maart 1945 - 2 mei 1945) Functie werd op 2 mei 1945 opgewaardeerd naar Obernord |
|
Obernord
- Opperbevelhebber Noord |
|
Generalfeldmarschall Ernst Busch (2 mei 1945 - 23 mei 1945) |

Heeresgruppen
Ten slotte kennen we de operationele indeling van de vele Heeresgruppen. In onderstaande tabel hebben we getracht een overzicht te geven van de ontwikkeling van deze groepen met hun bevelhebbers.
1
september 1939: |
Heeresgruppe Nord (Generaloberst Fedor von Bock) Heeresgruppe Süd (Generaloberst Gerd von Rundstedt) |
Tijdens en na de
Poolse campagne vond er ter voorbereiding van de campagnes in het
Westen een aantal wijzigingen plaats. |
|
1 september
1939: |
Heeresgruppe C (Generaloberst Wilhelm Ritter von Leeb) |
3 oktober
1939: |
Heeresgruppe B (Generaloberst Fedor von Bock) |
15 oktober
1939: |
Heeresgruppe A (Generaloberst Gerd von Rundstedt) |
26 oktober
1940: |
Heeresgruppe D (Generalfeldmarschall Erwin von Witzleben) |
Ook na de campagne
in het westen werden weer de nodige wijzigingen doorgevoerd. |
|
1 april 1941: |
Heeresgruppe Mitte (Generalfeldmarschall Fedor von Bock) |
mei 1941: |
Heeresgruppe Nord (Generalfeldmarschall Wilhelm Ritter von Leeb) |
juni 1941: |
Heeresgruppe Süd (Generalfeldmarschall Gerd von Rundstedt vanaf 1 december 1941: Generalfeldmarschall Walter von Reichenau) |
Op 19 december 1941
nam Adolf Hitler zelf het Opperbevel op zich en werden diverse
bevelhebbers vervangen. |
|
19 december
1941: |
Heeresgruppe D (Generalfeldmarschall Erwin von Witzleben) |
19 december
1941: |
Heeresgruppe Mitte (Generalfeldmarschall Günther von Kluge) |
16 januari
1942: |
Heeresgruppe Nord (Generaloberst Georg von Küchler) |
16 januari
1942: |
Heeresgruppe Süd Generalfeldmarschall Fedor von Bock |
In juli 1942 werd
wederom een aantal wijzigingen in de organisatie doorgevoerd.
Heeresgruppe Süd werd gesplitst in een nieuwe Heeresgruppe A en een
Heeresgruppe B. Heeresgruppe D had in februari 1942 een nieuwe
bevelhebber gekregen en Heeresgruppe E werd in december 1942 geformeerd
vanuit 12.Armee. Heeresgruppe Mitte en Heeresgruppe Nord bleven
bestaan. In november 1942 werd uit 11.Armee Heeresgruppe Don
geformeerd. In november 1943 werd Heeresgruppe C weer geformeerd en in
juli 1943 Heeresgruppe F. In respectievelijk mei en november 1944
volgden nog Heeresgruppe G en Heeresgruppe H. |
|
10
juli 1942: |
Heeresgruppe A (Generalfeldmarschall Wilhelm List 10 september 1942: Adolf Hitler 21 november 1942: Generalfeldmarschall Ewald von Kleist juni 1943: General der Gebirgstruppen Hubert Lanz juli 1943: Generalfeldmarschall Ewald von Kleist 25 maart 1944: General der Gebirgstruppen Ferdinand Schörner) |
Heeresgruppe A werd
op 31 maart 1944 omgevormd tot Heeresgruppe Südukraine en weer in
september 1944 gevormd uit Heeresgruppe Nordukraine. |
|
28
september 1944: |
Heeresgruppe Nordukraine (Generaloberst Josef Harpe 17 januari 1945: Generaloberst Ferdinand Schörner) |
Op 26 januari 1945
werd Heeresgruppe A definitief omgezet in Heeresgruppe Mitte |
|
15
juni 1944: |
Heeresgruppe B (Generaloberst Maximilian Reichsfreiherr von Weichs 10 juli 1943: Generalfeldmarschall Erwin Rommel 17 juli 1944: Generalfeldmarschall Günther von Kluge 15 augustus 1944: Oberstgruppenführer ss Paul Hausser 17 augustus 1944: Generalfeldmarschall Walter Model) |
Heeresgruppe B werd
op 17 april 1945 opgeheven. |
|
21
november 1943: |
Heeresgruppe C (Generalfeldmarschall der Luftwaffe Albert Kesselring 10 maart 1945: Generaloberst Heinrich von Vietinghoff-Scheel |
4
februari 1942: |
Heeresgruppe D (Generaloberst Johannes Blaskowitz 15 maart 1942: Generalfeldmarschall Gerd von Rundstedt juli 1944: Generalfeldmarschall Günther von Kluge 17 augustus 1944: Generalfeldmarschall Walter Model 4 september 1944: Generalfeldmarschall Gerd von Rundstedt 9 maart 1945: Generalfeldmarschall der Luftwaffe Albert Kesselring |
31
december 1942: |
Heeresgruppe E (Generaloberst der Luftwaffe Alexander Löhr: |
26
juli 1943: |
Heeresgruppe F (Generalfeldmarschall Maximilian Reichsfreiherr von Weichs) |
Heeresgruppe F werd
op 25 maart 1945 opgeheven. |
|
10 mei 1944: |
Heeresgruppe G (Generaloberst Johannes Blaskowitz 21 september 1944: General der Panzertruppen Hermann Balck 24 december 1944: Generaloberst Johannes Blaskowitz 28 januari 1945: Oberstgruppenführer SS Paul Hausser 4 april 1945: General der Infanterie Friedrich Schulz) |
1 januari
1944: |
Heeresgruppe H (Generaloberst der Luftwaffe Kurt Student 28 januari 1945: Generaloberst Johannes Blaskowitz) |
Heeresgruppe H werd
op 21 maart 1945 omgevormd tot Obernordwest |
|
28
oktober 1943: |
Heeresgruppe Mitte (Generalfeldmarschall Ernst Busch 27 juni 1944: Generalfeldmarschall Walter Model 17 augustus 1944: Generaloberst Georg-Hans Reinhardt 26 januari 1945: Generaloberst Ferdinand Schörner ) |
9
januari 1944: |
Heeresgruppe Nord (Generaloberst Walter Model 31 maart 1944: Generaloberst Georg Lindemann 1 juli 1944: Generaloberst Johannes Frießner 25 juli 1944: Generaloberst Ferdinand Schörner 28 januari 1945: Generaloberst Heinrich von Vietinghoff-Scheel) |
Heeresgruppe Nord
werd op 25 januari 1945 omgezet in Heeresgruppe Kurland en er werd een
nieuwe Heeresgruppe Nord geformeerd uit Heeresgruppe Mitte |
|
27
januari 1945: |
Heeresgruppe Nord (Generaloberst Lothar Rendulic 12 maart 1945: Generaloberst Walter Weiss) |
Heeresgruppe Nord
werd op 5 april 1945 wederom opgeheven. De restanten werden gebruikt
tot de vorming van 12.Armee |
|
Door de grote
verspreidheid van de vele oorlogstheaters werden diverse kleinere
Heeresgruppen geformeerd. Deze ondergingen in de loop der tijd weer
diverse veranderingen |
|
Heeresgruppe Don
werd in november 1942 gevormd uit 11.Armee |
|
22
november 1942: |
Heeresgruppe Don (Generalfeldmarschall Erich von Manstein) |
In februari 1943
werd Heeresgruppe Don weer omgezet in Heeresgruppe Süd |
|
februari
1943: |
Heeresgruppe Süd Generalfeldmarschall Erich von Manstein 31 maart 1944: Generalfeldmarschall Walter Model) |
Heeresgruppe Süd
werd op 4 april 1944 omgezet in Heeresgruppe Nordukraine en in
september 1944 weer geformeerd uit Heeresgruppe Südukraine |
|
september
1944: |
Heeresgruppe Süd (Generaloberst Johannes Friessner 28 december 1944: General der Infanterie Otto Wöhler 25 maart 1945: Generaloberst Lothar Rendulic 2 april 1945: General der Infanterie Friedrich Schulz) |
Voor de operaties in
Afrika werd een speciale Heeresgruppe ingesteld |
|
1
januari 1943: |
Heeresgruppe Afrika (Generalfeldmarschall Erwin Rommel) |
Heeresgruppe Afrika
werd op 9 maart 1943 weer omgevormd tot Heeresgruppe Tunis |
|
9
maart 1943: |
Heeresgruppe Tunis (Generaloberst Hans-Jürgen von Arnim) |
Heeresgruppe Tunis
gaf zich op 12 mei 1943 over in Noord-Afrika |
|
Vanuit Heeresgruppe
A werd in maart 1944 Heeresgruppe Südukraine geformeerd |
|
31
maart 1944: |
|
Heeresgruppe Südukraine (Generalfeldmarschall Ferdinand Schörner 25 juli 1944: Generaloberst Johannes Friessner) |
|
In september 1944
werd Heeresgruppe Südukraine opgenomen in Heeresgruppe Süd |
|
In april 1944 werd
vanuit Heeresgruppe Süd de Heeresgruppe Nordukraine geformeerd |
|
4 april 1944: |
Heeresgruppe Nordukraine (Generalfeldmarschall Walter Model 28 juni 1944: Generaloberst Josef Harpe) |
Op 28 september 1944
werd Heeresgruppe Nordukraine omgezet in Heeresgruppe A |
|
Vanuit Heeresgruppe
Nord werd in januari 1945 Heeresgruppe Kurland geformeerd |
|
15
januari 1945: |
Heeresgruppe Kurland (Generaloberst Lothar Rendulic 27 januari 1945: Generaloberst Heinrich von Vietinghoff-Scheel 10 maart 1945: Generaloberst Lothar Rendulic 25 maart 1945: Generaloberst Carl Hilpert) |
Door de loop van de
oorlog werd in januari 1945 een geheel nieuwe Heeresgruppe Oberrhein
geformeerd |
|
23
januari 1945: |
Heeresgruppe Oberrhein (SS-Obergruppenführer Paul Hausser) |
Deze Heeresgruppe
werd op 28 januari 1945 alweer omgevormd tot Heeresgruppe Weichsel |
|
28
januari 1945: |
Heeresgruppe Weichsel (Reichsführer-SS Heinrich Himmler 20 maart 1945: Generaloberst Gotthard Heinrici 28 april 1945: General der Infanterie Kurt Tippelskirch 29 april 1945: Generaloberst der Luftwaffe Kurt Student) |
In een laatste
wanhoopspoging nog enige lijn te brengen in de uiteengeslagen
legereenheden, werden nog twee Heeresgruppen op het laatste moment
geformeerd |
|
2 april 1945: |
Heeresgruppe Ostmark (Generaloberst Lothar Rendulic) |
5 april 1945: |
Heeresgruppe Ostpreussen (Generaloberst Walter Weiß) |

References
Sources
- Bauer, E. - Germany's Lightning War
- Griess, T.E. (red.) - The Second World War
- Kursietis, A.J. - The Wehrmacht at War 1939-1945