2 Duitse Mijnenvegers, Räumboote

Inleiding

De Duitse mijnenvegers kunnen ruwweg verdeeld worden in twee groepen, Mijnenjagers oftewel Minensuchboote en Mijnenvegers oftewel Räumboote. Hier behandelen we de Räumboote welke werden aangeduid met de letterkentekens F, FR, FHR, MZ, MR, MS, KJ, KR, R, RA, RH of RD. De eerste Räumboote werden voor de Kaiserliche Marine in 1915 ontwikkeld onder de noemer Flachgehende Minenräumboote. De Räumboote waren vooral bedoeld als mijnenvegers voor kustwateren en rivieren.

Image 27581
Räumboote in actie bij de Franse kust Source Public Domain (onbekend)

Voorwoord

De zogenaamde Räumboot is een type kleine mijnenveger bedoeld voor kust- en binnenwateren welke als apart scheepstype specifiek in Duitsland werd ontwikkeld. Aanvankelijk werden alleen mijnenvegers ontwikkeld die ook geschikt waren voor het vegen van mijnen op zee. Voor kust- en binnenwateren werden vooral tot dat doel verbouwde sleepboten en visserijschepen ingezet. rond 1915 besloot men voor de Kaiserliche Marine specifiek een type schip te ontwikkelen voor het vegen van mijnen in deze ondiepere wateren, de zogenaamde Flachgehende Minenräumboote, ook wel F-Boote. Men kende ook de zogenaamde Flachgehende Minensuchboot, de zogenaamde FM-boote die meer gezien kan worden als een mijnenjager en ook groter was.

Na afloop van de Eerste Wereldoorlog bleef in Duitsland behoefte bestaan aan mijnenvegers, voornamelijk vanwege het grote aantal mijnen dat in Duitse wateren na de Eerste Wereldoorlog waren achtergebleven. De verdragen van Versailles stonden de Reichsmarine dan ook toe om mijnenvegers te blijven bezitten. De vele soorten mijnen, waaronder ook magnetische, akoestische, elektromagnetische enz. maakten het noodzakelijk na te gaan denken over andersoortige schepen die waar mogelijk anti magnetisch waren. Dit resulteerde in de jaren 1920 in een eerste ontwerp voor zogenaamde Räumboote, schepen die voornamelijk uit hout waren opgebouwd. De ontwikkelingen bleven zich verbeteren en resulteerde tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog in een vloot van 424 Räumboote.

Naast de typische R-Boote (Räumboote) kende de Kriegsmarine tijdens de Tweede Wereldoorlog diverse aan de Räumboote verwante scheepstypen zoals de Mehr-Zweckeboote für Minenräum, Geleit- und Ujagdaufgaben (MZ-Boote), een soort multifunctionele mijnenveger, Mittlere-Räumboote (MR-Boote), een iets kleiner type mijnenveger, Kleine Räumboote (KR-Boote), een nog kleiner type, Fluss-Raümboote (FR-Boote), speciaal voor rivieren, Fluss-Hilfs-Räumboote (FHR-Boote), omgebouwde civiele schepen, eveneens voor op de rivieren en Räumboote-Ausland (RA-Boote), buitgemaakte schepen van buitenlandse marines. De RA-Boote kregen aanvankelijk andere aanduidingen, specifiek gericht op het land van herkomst. zo ontvingen Nederlandse buitgemaakte schepen die als Räumboot werden ingezet aanvankelijk de aanduiding RH en ontvingen later een deel van de Italiaanse buitgemaakte schepen, nadat Italië was overgestapt naar het geallieerde kamp, de aanduiding RD. Een aantal Deense Räumboote ontving echter de aanduiding MS welke later werd vervangen door M. Deze schepen werden in Duitsland onder de mijnenjagers geschaard.

Zowel de West-Duitse Bundesmarine als de Oost-Duitse Volksmarine ontvingen, toen deze marines eind jaren 1950 werden opgebouwd, een aantal voormalige Kriegsmarine Räumboote in dienst. Bij de Volksmarine kwamen deze aanvankelijk nog in dienst met de aanduiding R welke al spoedig werd vervangen door een nummer en een naam, maar bij de Bundesmarine werd als spoedig elke mijnenveger en mijnenjager aangeduid met de letter M waarmee het onderscheid tussen schepen voor de zee en de kust- en binnenwateren in aanduiding was verdwenen.

F 1-klasse (1915)

De eerste voor de Kaiserliche Marine speciaal gebouwde mijnenvegers voor kust- en binnenwateren, werden Flachgehende Minen-Räumboote genoemd en werden aangeduid met het kenteken F. Op basis van de maatvoering kan een eerste klasse onderscheiden worden als F 1-klasse, bestaande uit vijftien schepen met een lengte van 16,50 meter, de F 1 tot en met de F 15. De schepen werden allen rond 1915 gebouwd en een aantal gingen tijdens de Eerste Wereldoorlog verloren. De meeste schepen uit deze klasse werden rond 1920 gesloopt op twee na die nog tijdens het begin van de Tweede Wereldoorlog aanwezig waren.[1][2]

F 1-klasse (1915)


SMS F 1 (1915)
H. Heidtmann, Yacht- und Motorbootwerft, Hamburg

SMS F 2 (1915)
H. Heidtmann, Yacht- und Motorbootwerft, Hamburg

SMS F 3 (1915)
H. Heidtmann, Yacht- und Motorbootwerft, Hamburg

SMS F 4 (1915)
H. Heidtmann, Yacht- und Motorbootwerft, Hamburg

SMS F 5 (1915)
Naglo-Werft, Berlin

SMS F 6 (1915)
Naglo-Werft, Berlin

SMS F 7 (1915)
Naglo-Werft, Berlin

SMS F 8 (1915)
Naglo-Werft, Berlin

SMS F 9 (1915)
Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 10 (1915)
Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 11 (1915)
Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 12 (1915)
Waap, ?

SMS F 13 (1915)
Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 14 (1915)
Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 15 (1915)
H. Heidtmann, Yacht- und Motorbootwerft, Hamburg

F 16-klasse (1917)

De tweede groep voor de Kaiserliche Marine speciaal gebouwde mijnenvegers voor kust- en binnenwateren, was de Flachgehende Minen-Räumboote F 16-klasse. Deze klasse bestond uit 59 schepen van eenzelfde ontwerp als de F 1-klasse (1915) maar met een lengte van 17,50 meter. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog waren nog vijf schepen uit deze klasse in gebruik bij de Kriegsmarine. Diverse schepen uit deze klasse werden tijdens het interbellum doorverkocht binnen en buiten Duitsland.[1][2]

F 16-klasse (1917)
Image 27583
SMS F 39 Source Bundesarchiv Bild 134-B0656


SMS F 16 (1917)
Lürssen Werft, Aumund

SMS F 17 (1917)
Lürssen Werft, Aumund

SMS F 18 (1917)
Lürssen Werft, Aumund

SMS F 19 (1917)
Lürssen Werft, Aumund

SMS F 20 (1917)
H. Heidtmann, Yacht- und Motorbootwerft, Hamburg

SMS F 21 (1917)
H. Heidtmann, Yacht- und Motorbootwerft, Hamburg

SMS F 22 (1917)
H. Heidtmann, Yacht- und Motorbootwerft, Hamburg

SMS F 23 (1917)
H. Heidtmann, Yacht- und Motorbootwerft, Hamburg

SMS F 24 (1917)
Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 25 (1917)
Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 26 (1917)
Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 27 (1917)
Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 28 (1917)
Havighorst Werft, Blumenthal

SMS F 29 (1917)
Havighorst Werft, Blumenthal

SMS F 30 (1917)
Havighorst Werft, Blumenthal

SMS F 31 (1917)
Werft D.W.Kremer Sohn, Elmshorn an der Krückau

SMS F 32 (1917)
Oltmann-Werft, Motzen

SMS F 33 (1917)
Oltmann-Werft, Motzen

SMS F 34 (1917)
Oltmann-Werft, Motzen

SMS F 35 (1917)
Werft - Max Oertz, Neuhof

SMS F 36 (1917)
Werft - Max Oertz, Neuhof

SMS F 37 (1917)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

SMS F 38 (1917)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

SMS F 39 (1917)
Schlichting-Werft, Travemünde

SMS F 40 (1917)
Havighorst Werft, Blumenthal

SMS F 41 (1917)
Havighorst Werft, Blumenthal

SMS F 42 (1917)
Werft D.W.Kremer Sohn, Elmshorn an der Krückau

SMS F 43 (1917)
Werft D.W.Kremer Sohn, Elmshorn an der Krückau

SMS F 44 (1917)
Waap, ?

SMS F 45 (1917)
Waap, ?

SMS F 46 (1917)
H. Heidtmann, Yacht- und Motorbootwerft, Hamburg

SMS F 47 (1917)
H. Heidtmann, Yacht- und Motorbootwerft, Hamburg

SMS F 48 (1917)
Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 49 (1917)
Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 50 (1917)
Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 51 (1917)
Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 52 (1917)
Roland-Werft, Grömitz

SMS F 53 (1917)
Roland-Werft, Grömitz

SMS F 54 (1917)
Roland-Werft, Grömitz

SMS F 55 (1917)
Lürssen Werft, Aumund

SMS F 56 (1917)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

SMS F 57 (1917)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

SMS F 58 (1917)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

SMS F 59 (1917)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

SMS F 60 (1917)
Oltmann-Werft, Motzen

SMS F 61 (1917) Oltmann-Werft, Motzen

SMS F 62 (1917) Oltmann-Werft, Motzen

SMS F 63 (1917)
Schuldt, ?

SMS F 64 (1917) Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 65 (1917) Willy von Hacht, Hamburg

SMS F 66 (1917) Havighorst Werft, Blumenthal

SMS F 67 (1917) Havighorst Werft, Blumenthal

SMS F 68 (1917)
Oltmann-Werft, Motzen

SMS F 69 (1917)
Schuldt, ?

SMS F 70 (1917) Schuldt, ?

SMS F 71 (1917)
Oltmann-Werft, Motzen

SMS F 72 (1917)
Lürssen Werft, Aumund

SMS F 73 (1917) Lürssen Werft, Aumund

SMS F 74 (1917)
Werft D.W.Kremer Sohn, Elmshorn an der Krückau

SMS F 75 (1917) Werft D.W.Kremer Sohn, Elmshorn an der Krückau

R 1-klasse (1931)

De eerste voor de Reichsmarine in de eerste helft van de jaren 1930 gebouwde kustmijnenvegers (Räumboote), bestond uit een groep van zestien schepen die, net als hun voorgangers uit de Eerste Wereldoorlog, nog een verhoogde voorplecht hadden. Hoewel de schepen veelal onder één klasse werden geschaard, kan op basis van tonnage en lengte een onderverdeling in een aantal onderklassen worden gemaakt. Op basis van diverse criteria kunnen dan zelfs tot zes onderklassen worden onderscheiden. Het basisontwerp voor al deze schepen was echter volledig hetzelfde.[3][4]

R 1-klasse (1931)
Image 27584
R 8 Source Postkaart M. Dieterle und Sohn


R 1 (1931)
Fr. Lürssen, Vegesack

R 2 (1932)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

R 3 (1932) Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

R 4 (1932) Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

R 5 (1932)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

R 6 (1933)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

R 7 (1933)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

R 8 (1934)
Fr. Lürssen, Vegesack

R 9 (1934)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

R 10 (1934)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

R 11 (1934)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

R 12 (1934)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

R 13 (1934)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

R 14 (1934)
Abeking & Rasmussen (A&R), Lemwerder

R 15 (1934)
Schlichting-Werft, Travemünde

R 16 (1934)
Schlichting-Werft, Travemünde

R 17-Klasse (1935)

De R 17-klasse was een groep Räumboote van acht schepen, allen gebouwd volgens eenzelfde ontwerp. Met een waterverplaatsing tussen de 120 en 124 ton waren deze schepen aanzienlijk groter dan hun voorgangers. Afhankelijk van de bouw door de scheepswerf, verschilden de schepen van tonnage (120 of 123,6 ton) en verschilden licht in formaat. Drie schepen uit deze groep gingen door oorlogshandelingen verloren. De overigen vielen in handen van geallieerden.[4]

R 17-Klasse (1935)
Image 28040
R 18 Source Public Domain (onbekend)

R 17 (1935)
Schlichting-Werft, Travemünde

R 18 (1935)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 19 (1935)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 20 (1935)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 21 (1937)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 22 (1937)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 23 (1938) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 24 (1937)
Schlichting-Werft, Travemünde

R 25-Klasse (1938)

De R 25-klasse was in veel opzichten gelijk aan de R 17-klasse en was ook op deze klasse gebaseerd. De romp was iets aangepast en er waren modernere technieken toegepast. Door toepassing van sterkere motoren waren de schepen sneller dan hun voorgangers. Van de zestien in deze groep gebouwde schepen, gingen er elf tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren. De overigen vielen in handen van de geallieerden.[5][3]

R 25-Klasse (1938)
Image 28041
R 29 in de Oostzee Source Public Domain (onbekend)

R 25 (1938)
Schlichting-Werft, Travemünde

R 26 (1938)
Schlichting-Werft, Travemünde

R 27 (1938)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 28 (1938)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 29 (1938)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 30 (1938)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 31 (1938)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 32 (1938) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 33 (1939)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 34 (1939)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 35 (1939)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 36 (1939)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 37 (1939)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 38 (1939)
Schlichting-Werft, Travemünde

R 39 (1939)
Schlichting-Werft, Travemünde

R 40 (1939)
Schlichting-Werft, Travemünde

R 41-Klasse (1940)

De R 41-klasse was de grootste klasse Räumboote, gebouwd tijdens de oorlog. De schepen waren qua ontwerp gebaseerd op de voorgaande klassen, maar onderscheidden zich vooral doordat ze ruimer qua inrichting waren. De schepen waren hierdoor comfortabeler dan hun voorgangers. Totaal werden 88 schepen in deze klasse gebouwd, waarvan bijna de helft verloren ging tijdens de Tweede Wereldoorlog. De rest viel in handen van de geallieerden. Negen schepen kwamen na de oorlog in dienst van de nieuwe op te bouwen West-Duitse Bundesmarine als Aldebaran-klasse (1956).[6][3]

R 41-Klasse (1940)
Image 28043
De R 117 tijdens de proefvaarten Source Public Domain (onbekend)

R 41 (1940)
Schlichting-Werft, Travemünde

R 42 (1940)
Schlichting-Werft, Travemünde

R 43 (1940)
Schlichting-Werft, Travemünde

R 44 (1940)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 45 (1940)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 46 (1940)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 47 (1940)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 48 (1940)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 49 (1940)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 50 (1940)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 51 (1940)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 52 (1940) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 53 (1940) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 54 (1940) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 55 (1940) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 56 (1940) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 57 (1940) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 58 (1940) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 59 (1940) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 60 (1940) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 61 (1940) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 62 (1940)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 63 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 64 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 65 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 66 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 67 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 68 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 69 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 70 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 71 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 72 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 73 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 74 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 75 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 76 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 77 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 78 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 79 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 80 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 81 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 82 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 83 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 84 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 85 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 86 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 87 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 88 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 89 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 90 (1941) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 91 (1941)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 92 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 93 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 94 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 95 (1942) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 96 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 97 (1942) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 98 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 99 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 100 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 101 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 102 (1942) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 103 (1942) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 104 (1942) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 105 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 106 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 107 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 108(1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 109 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 110 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 111 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 112 (1942) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 113 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 114 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 115 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 116 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 117 (1942)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 118 (1943)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 119 (1943)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 120 (1943)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 121 (1943) Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 122 (1943)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 123 (1943)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 124 (1943)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 125 (1943)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 126 (1943)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 127 (1943)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 128 (1943)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

R 129 (1943)
Abeking & Rasmussen, Lemwerder

RA 1-klasse (1942)

De RA 1-klasse bestond uit acht buitgemaakte Franse Onderzeebootjagers uit de Chasseur 5-klasse (1939) - 3 schepen - en de Chasseur 41-klasse (1939) - 5 schepen - die op twee verschillende scheepswerven in Frankrijk in aanbouw waren. De schepen werd voor de Kriegsmarine afgebouwd als kustmijnenvegers en in dienst gesteld.

RA 1-klasse (1942)
Image 27582
RA 3 Source Gröner, E, 1982


RA 1 (1940)
Chantier de Normandie, Fécamp

RA 2 (1940)
Chantier de Normandie, Fécamp

RA 3 (1941)
Forges et Chantiers de la Méditerranée, La Seyne-sur-Mer

RA 4 (1941)
Forges et Chantiers de la Méditerranée, La Seyne-sur-Mer

RA 5 (1944)
Forges et Chantiers de la Méditerranée, La Seyne-sur-Mer

RA 6 (1942)
Chantier de Normandie, Fécamp

RA 7 (1943)
Chantier de Normandie, Fécamp

RA 8 (1943)
Chantier de Normandie, Fécamp

References

Notes

  1. 1Gröner, 1982, pag. 187
  2. 2Gogin, 2023, pag. 216
  3. 3Gröner, 1982, pag. 190
  4. 4Gogin, 2023, pag. 217
  5. 5Gogin, 2023, pag. 218
  6. 6Gogin, 2023, pag. 220

Book references