1 Duitse 9. Panzer-Division

Inleiding

De 9. Panzer-Division werd in 1940 geformeerd door omvorming van de 4. leichte Division. Deze Oostenrijkse eenheid was gestationeerd in Wenen. De eenheid nam deel aan de Blitzkrieg in het Westen, de strijd aan het Oostfront en de strijd in het Westen na de Geallieerde invasie in Normandië. De divisie moest zware strijd leveren tegen Britse en Amerikaanse troepen tot het als eenheid feitelijk ophield te bestaan in maart 1945. De nog operationele onderdelen werden teruggedrongen tot in het Roergebied waar ze zich aan het einde van de oorlog overgaven aan de Westelijke Geallieerden.

Image 18354
Boven eenheidsinsignes (1940, najaar 1940 en 1941-1945), onder het tactische symbool voor een tankeenheid. Source Wilco Vermeer collection

Geschiedenis

Na de Oostenrijkse Anschluss in 1938 werd een voormalige mobiele divisie van de Oostenrijkse Bundesheer omgevormd tot de 4. leichte Division. De 9. Panzer-Division werd op 3 januari 1940[1] geformeerd in Wehrkreis XVII door omvorming van deze 4. leichte Division[2]. In aanvang bestond de divisie uit het Panzer-Bataillon 33, het Artillerie-Regiment (motorisiert) 102, en de Schützen-Brigade 9 met het Schützen-Regiment 10 en het Schützen-Regiment 11[3].

De omvorming vond plaats nadat de 4. leichte Division was teruggekeerd in Wenen na haar inzet bij de Heeresgruppe Süd tijdens de invasie van Polen. Op 3 januari 1940 vond formeel de naamswijziging van de eenheid plaats. De 9. Panzer-Division bestond toen uit de 9. Schützen-Brigade, het Panzer-Bataillon 33, het Panzer-Artillerie-Regiment 102 en diverse divisie eenheden. Na een reorganisatie waarbij de divisie werd uitgebreid tot twee tank bataljons en drie gemotoriseerde infanterie regimenten, werd zij ingezet bij de invasie van Nederland tijdens Fall Gelb. Hierbij opereerde de divisie onder supervisie van de 18. Armee. Hierbij had de divisie de opdracht zo snel mogelijk door de Nederlandse verdediging te breken en op te rukken naar de bij Rotterdam en Den Haag gedropte parachutisten en luchtlandingstroepen. Op 12 mei splitste de divisie zich bij Breda waarbij een bataljon naar het Noorden naar Rotterdam werd gezonden en de rest naar het Zuiden om de strijd aan te binden met de zich op Antwerpen terugtrekkende Franse 7. Armee en het Belgische Leger.

Image 18355
9. Panzer-Division in Rotterdam, mei 1940 Source Bundesarchiv 183-L04290

Na de Geallieerde evacuatie bij Duinkerken, Operatie Dynamo, werd de 9. Panzer-Division ingedeeld bij de Panzergruppe Guderian voor de verdere strijd tegen Frankrijk tijdens Fall Rot. Hierbij trok de divisie helemaal tot Lyon ten tijde van de Franse capitulatie. In juli 1940 keerde de divisie terug naar Wenen, waarbij een reorganisatie werd doorgevoerd. Hierbij behield de divisie één tank regiment en twee Panzergrenadier regimenten. Vervolgens werd de divisie in september naar Polen gezonden onder bevel van het XL. Panzerkorps[4].

Gedurende het voorjaar van 1941 werd de divisie naar de Balkan gezonden. Hierbij kwam het in Roemenië terecht onder bevel van het 12. Armee. Bij de strijd op de Balkan gelukte het de 9. Panzer-Division een wig te drijven tussen het Griekse en het Joegoslavische Leger en vervolgens met het 12. Armee de Geallieerde troepen terug de dringen[4]. Nadat de strijd in de Balkan op haar einde beliep werd de 9. Panzer-Division naar Roemenië gezonden om zich voor te bereiden op inzet tijdens Operatie Barbarossa[2].

Bij aanvang van Operatie Barbarossa maakte de 9. Panzer-Division deel uit van het XIV. Panzerkorps bij Heeresgruppe Süd[2]. Hierbij trok men richting Kiev en bereikte men op 25 augustus de rivier de Dnjepr. Hierna vormde de divisie de spits van Panzergruppe Kleist voor de aanval op Kiev. Op 15 september maakte de divisie hierbij contact met Panzergruppe Guderian. Na de inname van Kiev kwam de 9. Panzer-Division onder bevel van de Panzergruppe Guderian. Hiermee trok men op richting Moskou, waarbij Koersk op 2 november werd ingenomen. Tot maart 1942 verbleef de divisie in de omgeving van Schigry. Begin 1943 werd de divisie naar Orel gezonden en gereorganiseerd. Hierbij kwam het onder bevel van Heeresgruppe Mitte ten bate van Operatie Citadel. De slag om Koersk werd meegemaakt onder bevel van het XLVII. Panzerkorps. Na de strijd om Koersk kwam de 9. Panzer-Division in zware gevechten terecht rond het Mius-Front. De terugtocht die daarna aanving vond onder dusdanige hevigheid plaats dat in januari 1944 de divisie nog maar 13 tanks over had[2]. April 1944 werd de 9. Panzer-Division teruggetrokken van het Oostfront.

De restanten van de 9. Panzer-Division kregen in Nimes, Frankrijk de nodige versterkingen[2]. De aanvulling door de 155. Reserve-Panzer-Division op 1 mei 1944 zorgde er voor dat de divisie weer op volle sterkte was. Na de nodige training werd de divisie in juni 1944 naar een gebied rond de Rhône gezonden. Toen op 6 juni 1944 de Geallieerden in Normandië aan land kwamen werd de 9. Panzer-Division met spoed naar Normandië gezonden. Het zou naar Avignon trekken om vervolgens de 7. Armee te ondersteunen. Toen de divisie in Avignon aankwam geraakte het in de strijd rond Falaise en werd het nagenoeg volledig vernietigd.

Image 18356
Panther tank 9. Panzer-Division, Normandië 21 juni 1944. Source Bundesarchiv, Bild 101I-301-1960-39

Na de strijd in Normandië trok de divisie naar de Siegfried Linie en was betrokken bij de strijd om Aaken. In september 1944 werd de 9. Panzer-Division uit de strijd teruggetrokken en opnieuw opgebouwd. Als aanvulling ontving de divisie troepen uit de Panzer-Brigade 105[1]. Nog maar net versterkt kreeg de divisie direct opdracht naar Arnhem te trekken in verband met de luchtlandingen in Nederland (Operatie Market Garden). Tegen de tijd dat ze in Arnhem aankwamen was de strijd echter gestreden. De 9. Panzer-Division werd vervolgens rond Geilenkirchen en Aaken gestationeerd waar het in november 1944 optrok tegen Amerikaanse troepen in de Peel. Zich terugtrekkend op een gebied ten Westen van de Roer, organiseerde de 9. Panzer-Division met andere eenheden een strijdgroep die strijd voerde tegen de US 2nd Armoured Division bij Puffendorf.

In december 1944 werd de 9. Panzer-Division toegevoegd aan het XLVII. Panzerkorps vanwege de deelname aan het Ardennenoffensief. Aanvankelijk ging de opmars voorspoedig maar toen de Geallieerden zich herpakten kreeg de divisie het wederom zwaar te verduren. Uiteindelijk trok men zich weer terug tot voorbij de Duitse staatsgrens. Begin 1945 raakte de divisie in gevecht met Geallieerde troepen in de Eifel. Bij de strijd rond de rivier de Erft in februari 1945 raakte de divisie sterk gereduceerd in haar gevechtskracht. Eind februari werd een poging ondernomen het Geallieerde bruggenhoofd bij Remagen te veroveren. De operatie mislukte, waarna de divisie nog slechts 15 tanks en 600 manschappen over had. Op 6 maart 1945 waren de overblijfselen van de divisie samengebracht onder het LXXXI. Armeekorps en streed men mee tijdens de Slag bij Keulen. Het verzwakte korps, dat eigenlijk niet meer dan een kleine divisie vormde, kon de Amerikaanse troepen niet tegenhouden. De restanten van de 9. Panzer-Division werden teruggedrongen over de rivier de Rijn. Een kleine groep wist te ontsnappen en voegde zich bij het 11. Armee in het Harz gebied. Op 26 april 1945 werd de 9. Panzer-Division formeel door de Oberbefehlshaber West opgeheven[2].

Image 18357
Uitgeschakelde Panther, waarschijnlijk 9. Panzer-Division, voor de kathedraal in Keulen, 1945 Source US Army photo

Organisatie en indeling

9. Panzer-Division organisatie en opbouw

Divisionsstab:



Kommandeur:

3 januari 1940
15 april 1942
27 juli 1942
4 augustus 1942
22 juli 1943
20 oktober 1943
27 november 1943
28 november 1943
10 augustus 1944
3 september 1944
16 september 1944
28 december 1944
februari 1945
6 maart 1945 - 18 april 1945
Generalleutnant Alfred Ritter von Hubicki
Generalleutnant Johannes Baessler
Generalmajor Heinrich-Hermann von Hülsen
Generalleutnant Walther Scheller
Generalmajor Erwin Jollasse
Generalmajor Johannes Schulz
Oberst Max Sperling
Generalleutnant Erwin Jollasse
Oberst Max Sperling
Generalmajor Gerhard Müller
Generalmajor Harald Freiherr von Elverfeldt
Generalmajor Friedrich Wilhelm von Mellenthin
Generalleutnant Harald Freiherr von Elverfeldt
Oberst Helmuth Zollenkopf

1. Generalstabsoffizier, Ia Leiter Führungsabteilung

26 augustus 1939
15 december 1939
18 december 1942
15 januari 1943
15 januari 1944
10 maart 1944
16 september 1944
Major im Generalstab Carl Wagener
Oberstleutnant im Generalstab Hans-Horst von Necker
Hauptmann im Generalstab Arnold Wentzel
Oberstleutnant im Generalstab Wilhelm von Rücker
Oberstleutnant im Generalstab Günther Reichhelm
Major im Generalstab Johannes Troitzsch
Major im Generalstab Friedrich von Grolman

2. Generalstabsoffizier, Ib Leiter der Quartiermeisterabteilung:

juni 1940
Hauptmann Hans-Ulrich Krantz

IIa, Divisionsadjutant:

oktober 1942
Hauptmann Hans-Henning Eichert

Samenstellingen:
Fall Gelb:

Panzer-Regiment 33
juni 1941: Oberstleutnant Ewald Kraeber
november 1942: Oberst Wilhelm Hochbaum
15 maart 1943: Oberstleutnant Joachim Martin Constantin Sander
augustus 1943: Oberst Ludwig Schmahl
15 mei 1944 - 25 september 1944: Oberstleutnant Egon Streith

9. Schützen-Brigade
Schützen-Regiment 10
Schützen-Regiment 11

Artillerie-Regiment 102


Aufklärungs-Regiment 9
8 december 1941: Ritmeister Hubert Kratochwil (m.d.F.b.)
16 maart 1942: Ritmeister Hubert Kratochwil

Panzerjäger-Abteilung 50
?: Hauptmann Johann Reich

Nachrichten-Abteilung 85


Pionier-Bataillon 86


Schwere-Infanterie-Geschütz-Kompanie 701
Hauptmann Otto-Ernst Remer

Panzer-Divisions-Nachschubführer 60


Feldersatz-Bataillon 60


Versorgungstruppen 60
Verpflegungsamt 60
Bäckerei-Kompanie 60
Schlächterei-Zug 60
Feldpostamt 60
Sanitäts-Kompanie 60
Kranken-Kraftwagen-Kompanie 60
augustus 1940

Panzer-Regiment 33


9. Schützen-Brigade
Schützen-Regiment 10
Schützen-Regiment 11

Artillerie-Regiment 102


Aufklärungs-Abteilung (mot.) 9


Panzerjäger-Abteilung 50


Kradschützen-Bataillon 59


Nachrichten-Abteilung 85


Pionier-Bataillon 86


Schwere-Infanterie-Geschütz-Kompanie 701


Panzer-Divisions-Nachschubführer 60


Feldersatz-Bataillon 60


Versorgungstruppen 60
Verpflegungsamt 60
Bäckerei-Kompanie 60
Schlächterei-Zug 60
Feldpostamt 60
Sanitäts-Abteilung 60
Kranken-Kraftwagen-Kompanie 60
1942 tijdelijk toegevoegd

Gefangenen-Wach-Kompanie 60




Organisatie vanaf april 1943

Panzer-Regiment 33


Panzergrenadier-Regiment 10
24 november 1943: Oberstleutnant Johann Reich (m.d.F.b.)
24 januari 1944 - 1 maart 1945: Oberstleutnant Johann Reich

Panzergrenadier-Regiment 11
september 1942: Oberstleutnant Joachim Gutmann (m.d.F.b.)
september 1944: Oberstleutnant Josef Fau

Panzer-Artillerie-Regiment 102


Panzer-Aufklärungs-Abteilung 9
augustus 1943: Hauptmann Rudolf von Bünau
november 1943: Hauptmann Engelbert Bockhoff

Heeres-Flakartillerie-Abteilung 287


Panzerjäger-Abteilung 50


Panzer-Nachrichten-Abteilung 85


Panzer-Pionier-Bataillon 86


Kradschützen-Bataillon (AA) 59
februari 1943: Major Friedrich Héraucourt

Feldersatz-Bataillon 102


Panzer-Divisions-Nachschubtruppen 60


Panzer-Versorgungstruppen 60
Verwaltungs-Kompanie 60
Bäckerei-Kompanie 60
Schlächterei-Kompanie 60
Feldpostamt 60
Sanitäts-Abteilung 60
Kranken-Kraftwagen-Kompanie 60
tijdens Ardennen offensief toegevoegd:

schwere Panzer-Abteilung 301




vanaf 27 september 1944 toegevoegd:

Panzer-Brigade 105
Panzer-Abteilung 2105

Ondergeschikt aan:

Oberkommando des Heeres
januari 1940

18. Armee
mei 1940

XIV. Armeekorps
juni 1940

XXXX. Armeekorps
juli 1940 - mei 1941

Generalkommando VIII
mei 1941

XIV. Armeekorps
juni 1941

XXXXVIII. Armeekorps
september 1941

XXIV. Armeekorps
september 1941

XXXXVIII. Armeekorps
september 1941 - juni 1942

XXIV. Panzerkorps
juli 1942

Heeresgruppe Mitte
augustus 1942

XXIV. Panzerkorps
september 1942

XXXXVIII. Panzerkorps
september 1942

9. Armee
oktober 1942

XXIX. Armeekorps
december 1942

XXVII. Armeekorps
januari 1943

9. Armee
februari 1943

2. Panzerarmee
maart 1943

Heeresgruppe Mitte
april 1943

2. Panzerarmee
mei 1943

XXXXVII. Panzerkorps
juli 1943

XXXXI. Panzer-Korps
augustus 1943

XXIX. Armeekorps
september 1943

XXXX. Panzerkorps
oktober 1943

LVII. Panzer-Korps
november 1943

XXX. Armeekorps
januari 1944

6. Armee
februari 1944

IV. Panzerkorps
maart 1944

II. SS-Panzerkorps
augustus 1944

LXXXI. Armeekorps
september 1944

II. SS-Panzerkorps
oktober 1944

Heeresgruppe B
november 1944

XXXXVII. Panzerkorps
december 1944

LVIII. Panzerkorps
januari 1945

LXXXI. Armeekorps
februari 1945

LVIII. Panzerkorps
april 1945

LXVI. Armeekorps
april 1945

Feldpostnummers:

Divisionskommando
07869

Divisions-Begleit-Kompanie (vanaf juni 1944)
26205

Auffrischungsstab (1942 - 1943)
48372

Feldgendarmerie-Trupp 40
27284

Gefangenen-Wach-Kompanie 60 (1942 - 1943)
44032

schwere I.G.-Kompanie 701 (tot juni 1944)
32648



Onderscheidingen 9. Panzer-Division

References

Notes

  1. 19. Panzer-Division, Lexikon der Wehrmacht
  2. 29th Panzer-Division, Wikipedia
  3. 3Mitcham, 2006, pag. 93
  4. 4Mitcham, 2006, pag. 94

Book references

- 9th Panzer-Division / Wikipedia
- Gliederungen 9.PD / Zuidfront Holland
- 9. Panzer-Division / Lexikon der Wehrmacht