1 Duitse 9. Panzer-Division
Inleiding
De 9. Panzer-Division werd in 1940 geformeerd door omvorming van de 4. leichte Division. Deze Oostenrijkse eenheid was gestationeerd in Wenen. De eenheid nam deel aan de Blitzkrieg in het Westen, de strijd aan het Oostfront en de strijd in het Westen na de Geallieerde invasie in Normandië. De divisie moest zware strijd leveren tegen Britse en Amerikaanse troepen tot het als eenheid feitelijk ophield te bestaan in maart 1945. De nog operationele onderdelen werden teruggedrongen tot in het Roergebied waar ze zich aan het einde van de oorlog overgaven aan de Westelijke Geallieerden.

Geschiedenis
Na de Oostenrijkse Anschluss in 1938 werd een voormalige mobiele divisie van de Oostenrijkse Bundesheer omgevormd tot de 4. leichte Division. De 9. Panzer-Division werd op 3 januari 1940[1] geformeerd in Wehrkreis XVII door omvorming van deze 4. leichte Division[2]. In aanvang bestond de divisie uit het Panzer-Bataillon 33, het Artillerie-Regiment (motorisiert) 102, en de Schützen-Brigade 9 met het Schützen-Regiment 10 en het Schützen-Regiment 11[3].
De omvorming vond plaats nadat de 4. leichte Division was teruggekeerd in Wenen na haar inzet bij de Heeresgruppe Süd tijdens de invasie van Polen. Op 3 januari 1940 vond formeel de naamswijziging van de eenheid plaats. De 9. Panzer-Division bestond toen uit de 9. Schützen-Brigade, het Panzer-Bataillon 33, het Panzer-Artillerie-Regiment 102 en diverse divisie eenheden. Na een reorganisatie waarbij de divisie werd uitgebreid tot twee tank bataljons en drie gemotoriseerde infanterie regimenten, werd zij ingezet bij de invasie van Nederland tijdens Fall Gelb. Hierbij opereerde de divisie onder supervisie van de 18. Armee. Hierbij had de divisie de opdracht zo snel mogelijk door de Nederlandse verdediging te breken en op te rukken naar de bij Rotterdam en Den Haag gedropte parachutisten en luchtlandingstroepen. Op 12 mei splitste de divisie zich bij Breda waarbij een bataljon naar het Noorden naar Rotterdam werd gezonden en de rest naar het Zuiden om de strijd aan te binden met de zich op Antwerpen terugtrekkende Franse 7. Armee en het Belgische Leger.

Na de Geallieerde evacuatie bij Duinkerken, Operatie Dynamo, werd de 9. Panzer-Division ingedeeld bij de Panzergruppe Guderian voor de verdere strijd tegen Frankrijk tijdens Fall Rot. Hierbij trok de divisie helemaal tot Lyon ten tijde van de Franse capitulatie. In juli 1940 keerde de divisie terug naar Wenen, waarbij een reorganisatie werd doorgevoerd. Hierbij behield de divisie één tank regiment en twee Panzergrenadier regimenten. Vervolgens werd de divisie in september naar Polen gezonden onder bevel van het XL. Panzerkorps[4].
Gedurende het voorjaar van 1941 werd de divisie naar de Balkan gezonden. Hierbij kwam het in Roemenië terecht onder bevel van het 12. Armee. Bij de strijd op de Balkan gelukte het de 9. Panzer-Division een wig te drijven tussen het Griekse en het Joegoslavische Leger en vervolgens met het 12. Armee de Geallieerde troepen terug de dringen[4]. Nadat de strijd in de Balkan op haar einde beliep werd de 9. Panzer-Division naar Roemenië gezonden om zich voor te bereiden op inzet tijdens Operatie Barbarossa[2].
Bij aanvang van Operatie Barbarossa maakte de 9. Panzer-Division deel uit van het XIV. Panzerkorps bij Heeresgruppe Süd[2]. Hierbij trok men richting Kiev en bereikte men op 25 augustus de rivier de Dnjepr. Hierna vormde de divisie de spits van Panzergruppe Kleist voor de aanval op Kiev. Op 15 september maakte de divisie hierbij contact met Panzergruppe Guderian. Na de inname van Kiev kwam de 9. Panzer-Division onder bevel van de Panzergruppe Guderian. Hiermee trok men op richting Moskou, waarbij Koersk op 2 november werd ingenomen. Tot maart 1942 verbleef de divisie in de omgeving van Schigry. Begin 1943 werd de divisie naar Orel gezonden en gereorganiseerd. Hierbij kwam het onder bevel van Heeresgruppe Mitte ten bate van Operatie Citadel. De slag om Koersk werd meegemaakt onder bevel van het XLVII. Panzerkorps. Na de strijd om Koersk kwam de 9. Panzer-Division in zware gevechten terecht rond het Mius-Front. De terugtocht die daarna aanving vond onder dusdanige hevigheid plaats dat in januari 1944 de divisie nog maar 13 tanks over had[2]. April 1944 werd de 9. Panzer-Division teruggetrokken van het Oostfront.
De restanten van de 9. Panzer-Division kregen in Nimes, Frankrijk de nodige versterkingen[2]. De aanvulling door de 155. Reserve-Panzer-Division op 1 mei 1944 zorgde er voor dat de divisie weer op volle sterkte was. Na de nodige training werd de divisie in juni 1944 naar een gebied rond de Rhône gezonden. Toen op 6 juni 1944 de Geallieerden in Normandië aan land kwamen werd de 9. Panzer-Division met spoed naar Normandië gezonden. Het zou naar Avignon trekken om vervolgens de 7. Armee te ondersteunen. Toen de divisie in Avignon aankwam geraakte het in de strijd rond Falaise en werd het nagenoeg volledig vernietigd.

Na de strijd in Normandië trok de divisie naar de Siegfried Linie en was betrokken bij de strijd om Aaken. In september 1944 werd de 9. Panzer-Division uit de strijd teruggetrokken en opnieuw opgebouwd. Als aanvulling ontving de divisie troepen uit de Panzer-Brigade 105[1]. Nog maar net versterkt kreeg de divisie direct opdracht naar Arnhem te trekken in verband met de luchtlandingen in Nederland (Operatie Market Garden). Tegen de tijd dat ze in Arnhem aankwamen was de strijd echter gestreden. De 9. Panzer-Division werd vervolgens rond Geilenkirchen en Aaken gestationeerd waar het in november 1944 optrok tegen Amerikaanse troepen in de Peel. Zich terugtrekkend op een gebied ten Westen van de Roer, organiseerde de 9. Panzer-Division met andere eenheden een strijdgroep die strijd voerde tegen de US 2nd Armoured Division bij Puffendorf.
In december 1944 werd de 9. Panzer-Division toegevoegd aan het XLVII. Panzerkorps vanwege de deelname aan het Ardennenoffensief. Aanvankelijk ging de opmars voorspoedig maar toen de Geallieerden zich herpakten kreeg de divisie het wederom zwaar te verduren. Uiteindelijk trok men zich weer terug tot voorbij de Duitse staatsgrens. Begin 1945 raakte de divisie in gevecht met Geallieerde troepen in de Eifel. Bij de strijd rond de rivier de Erft in februari 1945 raakte de divisie sterk gereduceerd in haar gevechtskracht. Eind februari werd een poging ondernomen het Geallieerde bruggenhoofd bij Remagen te veroveren. De operatie mislukte, waarna de divisie nog slechts 15 tanks en 600 manschappen over had. Op 6 maart 1945 waren de overblijfselen van de divisie samengebracht onder het LXXXI. Armeekorps en streed men mee tijdens de Slag bij Keulen. Het verzwakte korps, dat eigenlijk niet meer dan een kleine divisie vormde, kon de Amerikaanse troepen niet tegenhouden. De restanten van de 9. Panzer-Division werden teruggedrongen over de rivier de Rijn. Een kleine groep wist te ontsnappen en voegde zich bij het 11. Armee in het Harz gebied. Op 26 april 1945 werd de 9. Panzer-Division formeel door de Oberbefehlshaber West opgeheven[2].

Organisatie en indeling
9.
Panzer-Division organisatie en opbouw |
||
Divisionsstab: |
||
Kommandeur: |
||
3 januari 1940 15 april 1942 27 juli 1942 4 augustus 1942 22 juli 1943 20 oktober 1943 27 november 1943 28 november 1943 10 augustus 1944 3 september 1944 16 september 1944 28 december 1944 februari 1945 6 maart 1945 - 18 april 1945 |
Generalleutnant
Alfred Ritter von Hubicki Generalleutnant Johannes Baessler Generalmajor Heinrich-Hermann von Hülsen Generalleutnant Walther Scheller Generalmajor Erwin Jollasse Generalmajor Johannes Schulz Oberst Max Sperling Generalleutnant Erwin Jollasse Oberst Max Sperling Generalmajor Gerhard Müller Generalmajor Harald Freiherr von Elverfeldt Generalmajor Friedrich Wilhelm von Mellenthin Generalleutnant Harald Freiherr von Elverfeldt Oberst Helmuth Zollenkopf |
|
1. Generalstabsoffizier, Ia Leiter
Führungsabteilung |
||
26 augustus 1939 15 december 1939 18 december 1942 15 januari 1943 15 januari 1944 10 maart 1944 16 september 1944 |
Major im Generalstab
Carl Wagener Oberstleutnant im Generalstab Hans-Horst von Necker Hauptmann im Generalstab Arnold Wentzel Oberstleutnant im Generalstab Wilhelm von Rücker Oberstleutnant im Generalstab Günther Reichhelm Major im Generalstab Johannes Troitzsch Major im Generalstab Friedrich von Grolman |
|
2. Generalstabsoffizier, Ib Leiter der
Quartiermeisterabteilung: |
||
juni 1940 |
Hauptmann
Hans-Ulrich Krantz |
|
IIa, Divisionsadjutant: |
||
oktober 1942 |
Hauptmann
Hans-Henning Eichert |
|
Samenstellingen: |
||
Fall Gelb: |
||
Panzer-Regiment 33 |
juni 1941: Oberstleutnant
Ewald Kraeber november 1942: Oberst Wilhelm Hochbaum 15 maart 1943: Oberstleutnant Joachim Martin Constantin Sander augustus 1943: Oberst Ludwig Schmahl 15 mei 1944 - 25 september 1944: Oberstleutnant Egon Streith |
|
9. Schützen-Brigade |
Schützen-Regiment 10 Schützen-Regiment 11 |
|
Artillerie-Regiment 102 |
||
Aufklärungs-Regiment 9 |
8 december 1941: Ritmeister
Hubert Kratochwil (m.d.F.b.) 16 maart 1942: Ritmeister Hubert Kratochwil |
|
Panzerjäger-Abteilung 50 |
?: Hauptmann Johann
Reich |
|
Nachrichten-Abteilung 85 |
||
Pionier-Bataillon 86 |
||
Schwere-Infanterie-Geschütz-Kompanie
701 |
Hauptmann
Otto-Ernst Remer |
|
Panzer-Divisions-Nachschubführer
60 |
||
Feldersatz-Bataillon 60 |
||
Versorgungstruppen 60 |
Verpflegungsamt 60 Bäckerei-Kompanie 60 Schlächterei-Zug 60 Feldpostamt 60 Sanitäts-Kompanie 60 Kranken-Kraftwagen-Kompanie 60 |
|
augustus 1940 |
||
Panzer-Regiment 33 |
||
9. Schützen-Brigade |
Schützen-Regiment 10 Schützen-Regiment 11 |
|
Artillerie-Regiment 102 |
||
Aufklärungs-Abteilung (mot.) 9 |
||
Panzerjäger-Abteilung 50 |
||
Kradschützen-Bataillon 59 |
||
Nachrichten-Abteilung 85 |
||
Pionier-Bataillon 86 |
||
Schwere-Infanterie-Geschütz-Kompanie
701 |
||
Panzer-Divisions-Nachschubführer
60 |
||
Feldersatz-Bataillon 60 |
||
Versorgungstruppen 60 |
Verpflegungsamt 60 Bäckerei-Kompanie 60 Schlächterei-Zug 60 Feldpostamt 60 Sanitäts-Abteilung 60 Kranken-Kraftwagen-Kompanie 60 |
|
1942 tijdelijk
toegevoegd |
||
Gefangenen-Wach-Kompanie 60 |
||
Organisatie vanaf
april 1943 |
||
Panzer-Regiment 33 |
||
Panzergrenadier-Regiment 10 |
24 november 1943: Oberstleutnant
Johann Reich (m.d.F.b.) 24 januari 1944 - 1 maart 1945: Oberstleutnant Johann Reich |
|
Panzergrenadier-Regiment 11 |
september 1942: Oberstleutnant
Joachim Gutmann (m.d.F.b.) september 1944: Oberstleutnant Josef Fau |
|
Panzer-Artillerie-Regiment 102 |
||
Panzer-Aufklärungs-Abteilung 9 |
augustus 1943: Hauptmann
Rudolf von Bünau november 1943: Hauptmann Engelbert Bockhoff |
|
Heeres-Flakartillerie-Abteilung
287 |
||
Panzerjäger-Abteilung 50 |
||
Panzer-Nachrichten-Abteilung 85 |
||
Panzer-Pionier-Bataillon 86 |
||
Kradschützen-Bataillon (AA) 59 |
februari 1943: Major
Friedrich Héraucourt |
|
Feldersatz-Bataillon 102 |
||
Panzer-Divisions-Nachschubtruppen
60 |
||
Panzer-Versorgungstruppen 60 |
Verwaltungs-Kompanie 60 Bäckerei-Kompanie 60 Schlächterei-Kompanie 60 Feldpostamt 60 Sanitäts-Abteilung 60 Kranken-Kraftwagen-Kompanie 60 |
|
tijdens Ardennen
offensief toegevoegd: |
||
schwere Panzer-Abteilung 301 |
||
vanaf 27 september
1944 toegevoegd: |
||
Panzer-Brigade 105 |
Panzer-Abteilung 2105 |
|
Ondergeschikt aan: |
||
Oberkommando des Heeres |
januari 1940 |
|
18. Armee |
mei 1940 |
|
XIV. Armeekorps |
juni 1940 |
|
XXXX. Armeekorps |
juli 1940 - mei 1941 |
|
Generalkommando VIII |
mei 1941 |
|
XIV. Armeekorps |
juni 1941 |
|
XXXXVIII. Armeekorps |
september 1941 |
|
XXIV. Armeekorps |
september 1941 |
|
XXXXVIII. Armeekorps |
september 1941 - juni 1942 |
|
XXIV. Panzerkorps |
juli 1942 |
|
Heeresgruppe Mitte |
augustus 1942 |
|
XXIV. Panzerkorps |
september 1942 |
|
XXXXVIII. Panzerkorps |
september 1942 |
|
9. Armee |
oktober 1942 |
|
XXIX. Armeekorps |
december 1942 |
|
XXVII. Armeekorps |
januari 1943 |
|
9. Armee |
februari 1943 |
|
2. Panzerarmee |
maart 1943 |
|
Heeresgruppe Mitte |
april 1943 |
|
2. Panzerarmee |
mei 1943 |
|
XXXXVII. Panzerkorps |
juli 1943 |
|
XXXXI. Panzer-Korps |
augustus 1943 |
|
XXIX. Armeekorps |
september 1943 |
|
XXXX. Panzerkorps |
oktober 1943 |
|
LVII. Panzer-Korps |
november 1943 |
|
XXX. Armeekorps |
januari 1944 |
|
6. Armee |
februari 1944 |
|
IV. Panzerkorps |
maart 1944 |
|
II. SS-Panzerkorps |
augustus 1944 |
|
LXXXI. Armeekorps |
september 1944 |
|
II. SS-Panzerkorps |
oktober 1944 |
|
Heeresgruppe B |
november 1944 |
|
XXXXVII. Panzerkorps |
december 1944 |
|
LVIII. Panzerkorps |
januari 1945 |
|
LXXXI. Armeekorps |
februari 1945 |
|
LVIII. Panzerkorps |
april 1945 |
|
LXVI. Armeekorps |
april 1945 |
|
Feldpostnummers: |
||
Divisionskommando |
07869 |
|
Divisions-Begleit-Kompanie
(vanaf juni 1944) |
26205 |
|
Auffrischungsstab (1942 - 1943) |
48372 |
|
Feldgendarmerie-Trupp 40 |
27284 |
|
Gefangenen-Wach-Kompanie 60
(1942 - 1943) |
44032 |
|
schwere I.G.-Kompanie 701 (tot
juni 1944) |
32648 |
|
References
Notes
- 19. Panzer-Division, Lexikon der Wehrmacht
- 29th Panzer-Division, Wikipedia
- 3Mitcham, 2006, pag. 93
- 4Mitcham, 2006, pag. 94
Book references
- 9th Panzer-Division / Wikipedia- Gliederungen 9.PD / Zuidfront Holland
- 9. Panzer-Division / Lexikon der Wehrmacht