1 Duitse Maritieme aanvals- en transportgroepen voor Weserübung

Inleiding

Operatie Weser (Weserübung), vergde grote inspanningen van de Duitse Kriegsmarine. Een groot deel van de oppervlaktevloot en onderzeevloot moest worden ingezet voor het transport van troepen en de bescherming van vrachtschepen met voorraden, troepen en materieel.

Voor de initiële aanval werden een elftal Kriegsschiffgrupppen geformeerd, bestaande uit schepen van de Kriegsmarine. Zij zouden worden beschermd door een scherm van onderzeeboten, ingedeeld in een negental U-Bootgruppen. Voor de noodzakelijke brandstofvoorziening en het transport van voorraden, materieel en manschappen, werden een Tanker-Staffel en een Ausfuhr-Staffel geformeerd, waarvan de meeste schepen operationeel werden ingedeeld bij één van de Kriegsschiffgruppen.

Het transport van de troepen die na de eerste aanval de verder opmars moesten ondersteunen of uitvoeren en het transport van hun materieel en voorraden, werd uitgevoerd door schepen verdeeld in drie Seetransportstaffel.

Gedurende het verloop van de operatie, gingen diverse schepen verloren en bleken soms niet toereikend te zijn om op die plaatsen aan, met name de Noorse kust te kunnen komen, dat twee eenheden werden geformeerd voor het transporteren van troepen en voorraden. Hiervoor werden verscheidene in beslag genomen viskotters en visloggers ingezet. Deze werden verdeeld over een Kuttertransporte Nord en een Loggereinsatz Nord. Vele van deze schepen zouden later worden ingezet als bewakingsvaartuig bij de diverse Hafenschutzflottillen.

 

Picture: 11606
Schepen op weg naar Noorwegen Source Wilco Vermeer collection

Groep 1 t/m 6 voor Noorwegen

Kriegsschiffgruppe 1 t/m 6 werden ingezet voor de invasie van Noorwegen. Enkele schepen van de Tanker-Staffel, de Ausfuhr-Staffel, de U-boot Gruppen en de Seetransport-Staffeln begeleidden de schepen, positioneerden zich voorafgaand aan de invasie of volgden deze op later moment.

Kriegsschiffgruppe 1:
Narvik
Bevelhebber:
Kapitän zur See Friedrich Bonte
Slagschepen:
Gneisenau, Kapitän zur See Harald Netzbandt

Scharnhorst, Kapitän zur See Kurt-Caesar Hoffmann
Torpedobootjagers:
Z 2 Georg Thiele - 1. Zerstörerflottille, Korvettenkapitän Max-Eckart Wolff

Z 21 Wilhelm Heidkamp - 2. Zerstörerflottille, Korvettenkapitän Hans Erdmenger

Z 9 Wolfgang Zenker - 4. Zerstörerflottille, Fregattenkapitän Gottfried Pönitz

Z 11 Bernd von Arnim - 4. Zerstörerflottille, Korvettenkapitän Curt Rechel

Z 12 Erich Giese - 4. Zerstörerflottille, Korvettenkapitän Karl Smidt

Z 13 Erich Koellner - 4. Zerstörerflottille, Fregattenkapitän Alfred Schulze-Hinrichs

Z 17 Diether von Roeder - 3. Zerstörerflottille, Korvettenkapitän Erich Holthof

Z 18 Hans Lüdemann - 3. Zerstörerflottille, Korvettenkapitän Herbert Friedrichs

Z 19 Hermann Künne - 3. Zerstörerflottille, Korvettenkapitän Friedrich Kothe

Z 22 Anton Schmitt - 3. Zerstörerflottille, Korvettenkapitän Friedrich Böhme
Tankers:
Kattegat

Jan Wellem
Vrachtschepen:
Bärenfels

Rauenfels

Alster
Troepen:
2000 man
Gebirgs-Regiment 139, 3. Gebirgsjäger-Division


U-Bootgruppe 1
U 25

U 46

U 51

U 64

U 65


Kriegsschiffgruppe 2:
Trondheim
Bevelhebber:
Kapitän zur See Hellmuth Heye
Zware Kruiser:
Admiral Hipper, Kapitän zur See Hellmuth Heye
Torpedobootjagers:
Z 5 Paul Jacobi - 2. Zerstörerflottille, Korvettenkapitän Hans-Georg Zimmer

Z 6 Theodor Riedel - 2. Zerstörerflottille, Korvettenkapitän Gerhardt Böhmig

Z 8 Bruno Heinemann - 2. Zerstörerflottille, Korvettenkapitän Hermann Alberts

Z 16 Friedrich Eckoldt - 1. Zerstörerflottille, Korvettenkapitän Alfred Schemmel
Tanker:
Moonsund

Skagerrak
Vrachtschepen:
Sao Paulo

Levante

Main
Troepen:
1700 man
Gebirgs-Regiment 138, 3. Gebirgsjäger-Division


U-Bootgruppe 2
U 30

U 34


Kriegsschiffgruppe 3:
Bergen
Bevelhebber:
Konteradmiral Hubert Schmundt
Lichte Kruisers:
Köln, Kapitän zur See Ernst Kratzenberg

Königsberg, Kapitän zur See Heinrich Ruhfus
Artillerieschoolschip:
TS Bremse, Fregattenkapitän Jakob Förschner
Torpedoboten:
Leopard, 6. Torpedobootsflottille, Kapitänleutnant Hans Trummer

Wolf, 6. Torpedobootsflottille, Oberleutnant Broder Peters
Schnellboten:
S 19 - 1. Schnellbootsflottille

S 21 - 1. Schnellbootsflottille

S 22 - 1. Schnellbootsflottille

S 23 - 1. Schnellbootsflottille

S 24 - 1. Schnellbootsflottille
Hilfschiff:
Schiff 9 / Koblenz (PG 482) - 1. Schnellbootsflottille

Schiff 18 / Alteland (HH 1) - 1. Schnellbootsflottille
Schnellboots-Begleitschiff:
Carl Peters, Kapitänleutnant Otto Hinzke
Tanker:
Belt
Vrachtschepen:
d.s. Rio de Janeiro (1914)

Roda
Troepen:
1900 man
I. Bataillon, Infanterie-Regiment 159, 69. Infanterie-Division
II. Bataillon, Infanterie-Regiment 159, 69. Infanterie-Division


U-Bootgruppe 3
U 9

U 14

U 56

U 60

U 62


Kriegsschiffgruppe 4:
Kristiansand
Bevelhebber:
Kapitän zur See Friedrich Rieve
Lichte Kruiser:
Karlsruhe, Kapitän zur See Friedrich Rieve
Torpedoboten:
Luchs, 5. Torpedobootsflottille, Kapitänleutnant Karl Kassbaum

Grief, 5. Torpedobootsflottille, Kapitänleutnant Wilhelm-Nikolaus Freiherr von Lyncker

Seeadler, 5. Torpedobootsflottille, Kapitänleutnant Franz Kohlauf
Schnellboten:
S 7 - 2. Schnellbootsflottille

S 8 - 2. Schnellbootsflottille

S 17 - 2. Schnellbootsflottille

S 30 - 2. Schnellbootsflottille

S 31 - 2. Schnellbootsflottille

S 32 - 2. Schnellbootsflottille

S 33 - 2. Schnellbootsflottille
Schnellboots-Begleitschiff:
Tsingtau - 2. Schnellbootsflottille, Kapitän zur See Carl Klingner
Troepen:
1100 man
Infanterie-Regiment 310
I. Bataillon, Infanterie-Regiment 310, 214. Infanterie-Division


Kriegsschiffgruppe 5:
Oslo
Bevelhebber:
Konteradmiral Oskar Kummetz
Pantserschip:
Lützow, Kapitän zur See August Thiele
Zware Kruiser:
Blücher, Kapitän zur See Heinrich Woldag
Lichte Kruiser:
Emden, Kapitän zur See Werner Lange
Torpedoboten:
Möwe - 5. Torpedobootsflottille, Kapitänleutnant Helmut Neuss

Albatros - 5. Torpedobootsflottille, Kapitänleutnant Siegfried Strelow

Kondor - 5. Torpedobootsflottille, Kapitänleutnant Hans Wilcke
Räumboten:
R 17 - 1. Räumbootflottille

R 18 - 1. Räumbootflottille

R 19 - 1. Räumbootflottille

R 20 - 1. Räumbootflottille

R 21 - 1. Räumbootflottille

R 22 - 1. Räumbootflottille

R 23 - 1. Räumbootflottille
Vorpostenboote:
Rau 7

Rau 8
Tankers:
Euroland

Senator
Troepen:
2000 man
163. Infanterie-Division


Kriegsschiffgruppe 6:
Egersund
Bevelhebber:
Korvettenkapitän Kurt Thomas
Mijnenvegers:
M 1 - 2. Minensuchflottille

M 2 - 2. Minensuchflottille

M 9 - 2. Minensuchflottille

M 13 - 2. Minensuchflottille
Troepen:
150 man
69. Infanterie-Division
Picture: 11605
De zinkende Roda, één van de begeleidende vrachtschepen van Kriegsschiffgruppe 3 Source Wilco Vermeer collection
Picture: 11607
De Gneisenau in actie tijdens Weserübung Source Wilco Vermeer collection

Groep 7 t/m 11 voor Denemarken

Kriegsschiffgruppe 7 t/m 11 werden ingezet voor de invasie van Noorwegen. Enkele schepen van de Tanker-Staffel, de Ausfuhr-Staffel, de U-boot Gruppen en de Seetransport-Staffeln begeleidden de schepen, positioneerden zich voorafgaand aan de invasie of volgden deze op later moment.

Kriegsschiffgruppe 7:
Korsor en Nyborg
Bevelhebber:
Kapitän zur See Gustav Kleinkamp
Pantserschip:
Schleswig Holstein, Kapitän zur See Gustav Kleikamp
Mijnenvegers:
Claus von Bevern 

Nautilus

Pelikan

MRS 12
Transportschepen:
Campinas

Cordoba
Sleepboten:
1

2
Hulpschepen:
1 - BSO-Schulflotille

2 - BSO-Schulflotille

3 - BSO-Schulflotille

4 - BSO-Schulflotille

5 - BSO-Schulflotille

6 - BSO-Schulflotille


Kriegsschiffgruppe 8:
Kopenhagen
Bevelhebber:
Korvettenkapitän Wilhelm Schroeder
Mijnenveger:
Hansestadt Danzig, Korvettenkapitän Wilhelm Schroeder
IJsbreker:
KMD Stettin
Begeleiding:
13. Vorpostenflottille
Troepen:
I. Bataillon, Infanterie-Regiment 308


Kriegsschiffgruppe 9:
Middelfart
Bevelhebber:
Kapitän zur See Helmut Leissner
Mijnenvegers:
Otto Braun (M 129)

Arkona (M 115)

Cressida

Silvia

R 6

R 7
U-boot-jager:
UJ 107
Vorpostenboten:
V 102

M 103
Sleepboten:
Passat

Monsun
Transportschip (vlaggeschip):
Rugard, Kapitän zur See Helmut Leissner


Kriegsschiffgruppe 10:
Esbjerg
Bevelhebber:
Kapitän zur See Friedrich Ruge
Bevelschip:
Königin Luise (F 6)
Mijnenvegers:
M 4 - 12. Minensuchflottille

M 20 - 12. Minensuchflottille

M 84 - 12. Minensuchflottille

M 102 - 12. Minensuchflottille

M 1201 - 12. Minensuchflottille

M 1202 - 12. Minensuchflottille

M 1203 - 12. Minensuchflottille

M 1204 - 12. Minensuchflottille

M 1205 - 12. Minensuchflottille

M 1206 - 12. Minensuchflottille

M 1207 - 12. Minensuchflottille

M 1208 - 12. Minensuchflottille
Räumboten:
R 25 - 2. Räumbootflottille

R 26 - 2. Räumbootflottille

R 27 - 2. Räumbootflottille

R 28 - 2. Räumbootflottille

R 29 - 2. Räumbootflottille

R 30 - 2. Räumbootflottille

R 31 - 2. Räumbootflottille

R 32 - 2. Räumbootflottille


Kriegsschiffgruppe 11:
Tyborön aan Limfjord
Bevelhebber:
Korvettenkapitän Walter Berger
Mijnenveger:
M 61 - 4. Minensuchflottille

M 89 - 4. Minensuchflottille

M 110 - 4. Minensuchflottille

M 111 - 4. Minensuchflottille

M 134 - 4. Minensuchflottille

M 136 - 4. Minensuchflottille
Räumboten:
R 33 - 3. Räumbootflottille

R 34 - 3. Räumbootflottille

R 35 - 3. Räumbootflottille

R 36 - 3. Räumbootflottille

R 37 - 3. Räumbootflottille

R 38 - 3. Räumbootflottille

R 40 - 3. Räumbootflottille
Begeleidingssschip:
Von der Gröben - 3. Räumbootflottille, Oberleutnant zur See Gustav Czycholl

Picture: 11608
De oude Schleswig Holstein Source Wilco Vermeer collection

Onderzeeboot begeleidingsgroepen

U-Bootgruppe 1
Narvik, Harstad, Vestfjord, Vägsfjord

U 25

U 46

U 51

U 64

U 65


U-Bootgruppe 2
Trondheim, Namsos, Romsdalsfjord

U 30

U 34


U-Bootgruppe 3
Bergen, Älesund, Shetland Islands

U 9

U 14

U 56

U 60

U 62


U-Bootgruppe 4
Stavanger

U 1

U 4


U-Bootgruppe 5
Shetland Eilanden, Vägsfjord, Trondheim

U 37

U 38

U 47

U 48

U 49

U 50


U-Bootgruppe 6
Pentland, Orkney Eilanden, Shetland Eilanden

U 13

U 57

U 58

U 59


U-Bootgruppe 7
Niet samengesteld


U-Bootgruppe 8
Lindesnes, Egersund

U 2

U 3

U 5

U 6


U-Bootgruppe 9
Bergen, Shetland Eilanden

U 7

U 10

U 19


Onafhankelijk opererend
Orkney Eilanden, Shetland Eilanden, Bergen

U 17

U 23

U 24

U 61

Tanker-Staffel en Ausfuhr-Staffel

Ter ondersteuning van de Kriegsschiffgruppen waren een Tanker-Staffel en een Ausfuht-Staffel geformeerd voor de bevoorrading en transport van materieel, personeel en voorraden.

Tanker-Staffel


Tanker Kattegatt, Narvik

Tanker Jan Wellem, Narvik

Tanker Moonsund, Trondheim

Tanker Euroland, Oslo

Tanker Senator, Oslo

Tanker Belt, Bergen

Tanker Dollart, Stavanger

Tanker Skagerrak

Tanker ms Stedingen


Ausfuhr-Staffel


Transportschip Bärenfels, Narvik

Transportschip Rauenfels, Narvik

Transportschip Alster, Narvik

Transportschip Sao Paulo, Trondheim

Transportschip Levante, Trodheim

Transportschip Main, Trodheim

Transportschip Roda, Stavanger

Seetransport-Staffeln

Het overgrote deel van de invasietroepen werd vervoerd in drie Seetransport-Staffeln.

1. Seetransportstaffel


Antares, Oslo

Ionia, Oslo

Muansa, Oslo

Itauri, Oslo

Neidenfels, Oslo

Wiegand, Kristiansand

Westsee, Kristiansand

Kreta, Kristiansand

August Leonhardt, Kristiansand

Tübingen, Stavanger

Tijuka,  Stavanger

Mendoza, Stavanger

Marie Leonhardt, Bergen

Curityba, Bergen

d.s. Rio de Janeiro (1914), Bergen


2. Seetransportstaffel


Friedenau, Oslo

Kellerwald, Oslo

Hamm, Oslo

Wigbert, Oslo

Espana, Oslo

Rosario, Oslo

Tucuman, Oslo

Hanau, Oslo

Wolfram, Oslo

Wandsbek, Oslo

Scharhörn, Oslo

3. Seetransportstaffel

Buenos Aires

Campinas

Cordoba

Dessau

Entrerios

Florida

Friedrich Breme

Köln

Moltkefels

Philipp Heineken

Thetis

Urundi

Utlandshörn
Picture: 11602
De Seetransportstaffeln voerden de meeste troepen aan voor Weserübung Source Wilco Vermeer collection
Picture: 11603
De Moltkefels van de 3. Seetransportstaffel Source Wilco Vermeer collection
Picture: 11604
August Leonhardt te Kristiansand met de kruiser Karlsruhe op de achtergrond Source Wilco Vermeer collection

Kuttertransporte Nord en Loggereinsatz Nord

Gedurende Operatie Weser (Weserübung), werden gevorderde schepen, met name viskotters en visloggers, ingezet als transportschepen. Dit was gedaan om de druk weg te nemen bij de overgebleven transportschepen en ter vervanging van de verloren gegane transportschepen. De schepen die hiervoor werden gebruikt zijn, voor zover bekend, hieronder vermeld.


Kuttertransporte Nord


KOL 14

NKU 30

KOL 19

Anna (SS 152)

Anna (KUSS 44)

Bussard (SS 83)

C.A. Woldmann (HF 333)

Condor (SS 86)

Delphin (KOL 85)

Deutschland (PIL 37)

Einigkeit (PIL 66)

Emil Wiese (HF 325)

Emma (HF 319)

Erika (D.HEI 50)

Falke (SS 84)

Farewell (HF 49)

Finkwarer (HF 318)

Gorch Fock (HF 299)

Heimwärts (KOL 20)

Irmgard (SASS 12)

Irmi (HELA 86)

Johanna (HF 303)

Kehrwieder (PIL 4)

Kronsort (ECKE 11)

Lotte (GRA 1)

Memelland (MEMEL 46)

Nettelbeck (KOL 17)

Olga Marie (PIL 49)

Ostmark (SASS 17)

Pillau 22 (PIL 22)

Pillau 29 (PIL 29)

Pillau 52 (PIL 52)

Pillau 65 (PIL 65)

Pillau 76 (PIL 76)

Rosa (P.HEI 2)

Sagitta (HF 189)

Sassnitz (SASS 58)

Schwalbe (HF 237)

Senator von Melle (HF 367)

Süderilw (HF 323)

Tedje (KOL 10)

Willemoes (H 1528)

Wilma (HF 329)


Loggereinsatz Nord


Adolf (BV 25)

Albatros (BV 45)

Alk (BV 48)

Brunhild (BV 8)

Donar (SG 3)

Elbe (AE 100)

Ella (AL 11)

Emden (AE 1)

Frankfurt (AE 112)

Geier (BV 62)

Johann Georg (AE 103)

Kriemhild (BV 10)

Leer (AE 3)

Lisa (AE 6)

Norden (AE 2)

Odin (SG 5)

Osdorf (HH 259)

Schiff 26 / Julius Pickenpack (HH 210)

Schiff 37 / Schleswig (BX 216)

Tiu (SG 2)

Zaunkönig (BV 76)

References

Sources