1 Noorse Marine, de Sjöforsvaret

De Noorse Marine, de Sjöforsvaret

Inleiding
De kleine en verouderde Noorse Marine, de Sjöforsvaret, bleek ten tijde van de Duitse invasie in april 1940, geen partij voor de Kriegsmarine. Toch wist deze marine de Duitsers te vertragen en verliezen toe te brengen. Een klein deel van de marine week na de Duitse inval uit naar Groot-Brittannië en streed daar aan Geallieerde zijde tegen de As-troepen.

Formeel was de Sjöforsvaret (Noorse Marine) verdeeld in drie maritieme verdedigingsdistricten (Sjöforsvarsdistrikt) en vier marinedistricten (Marinedistrikt). Deze laatsten bevatten de diverse schepen van de marine. Operationeel werden de diverse onderdelen van de marinedistricten echter ingedeeld bij de diverse maritieme verdedigingsdistricten.

Historie
De Sjöforsvaret (Noorse Marine) staat bekend als één van de oudste georganiseerde vlooteenheden ter wereld. De eerste, door de Noorse Staat onderhouden maritieme strijdkracht valt terug te voeren op de door Koning Hakon de Goede in 955 ingestelde vloot. Ten tijde van de unie tussen Noorwegen en Denemarken, deelden beide landen dezelfde maritieme vloot, welke werd opgericht door Koning Hans in 1509. Tijdens het uiteengaan van beide landen, werd op 12 april 1814 door Prins Christian Fredrik de moderne Sjöforsvaret (Noorse Marine), opgericht. Ten tijde van de unie met Zweden, behield Noorwegen haar eigen, onafhankelijke marine.

Eerste Wereldoorlog
Tijdens de Eerste Wereldoorlog, bleef Noorwegen neutraal en werden de strijdkrachten gemobiliseerd ter bescherming van de neutraliteit. De Sjöforsvaret (Noorse Marine) moest hierbij regelmatig optreden tegen schendingen van die neutraliteit.

Tweede Wereldoorlog
Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog bestond de Sjöforsvaret (Noorse Marine) uit een vloot, kustartillerie en een luchtwapen. Ondanks het feit dat de meeste wapens zeer waren verouderd, wist men de Duitse aanvaller behoorlijk partij te geven. De vloot telde 113 schepen, waaronder 2 kruisers, 10 mijnenleggers, 7 torpedobootjagers, 17 torpedoboten, 9 onderzeeboten, 8 mijnenvegers en 58 patrouillevaartuigen. Het kustgeschut was vooral geconcentreerd rond de batterijen Oscarborg, Oslofjord, Kristiansand en Bergen Agdenes. Vooral dit geschut was verantwoordelijk voor het tot zinken brengen beschadigen van diverse Duitse oorlogsbodems. Het marineluchtwapen was zeer klein en heeft maar een bescheiden rol gespeeld tijdens de vijandelijkheden.

De eerste vijandelijkheden voor de Noorse Marine vonden plaats toen op 8 april 1940, de Duitse torpedoboot Albatros (T 1) en het Noorse wachtschip KNM Pol III slaags raakten. Uiteindelijk wisten de Koninklijke Familie en de Noorse regering naar Groot-Brittannië te ontkomen. Op 7 juni 1940 volgden 13 schepen, vijf vliegtuigen en om en nabij 500 manschappen van de Koninklijke Noorse Marine haar voorbeeld. Vanuit Groot-Brittannië bleven zij strijden tegen de Duitsers. Gedurende de Tweede Wereldoorlog werd door de Sjöforsvaret (Noorse Marine) in ballingschap een totaal van 118 schepen bemenst en aan het einde van de Tweede Wereldoorlog telde de Noorse Marine  58 schepen met ruim 7500 manschappen.

De Noorse marineschepenschepen droegen, in tegenstelling tot Britse en bijvoorbeeld Nederlandse marineschepen, geen koninklijke aanduiding voor hun naam (HMS, Hr. Ms. ed.). Deze aanduiding, voor Noorwegen "KNM" (in het Engels "HNoMS"), werd pas in 1946 ingevoerd. Ter onderscheid van schepen van andere landen met eenzelfde naam en koopvaardijschepen die soms eenzelfde naam droegen als diverse Noorse marineschepen, hanteren we op deze website het voorvoegsel "KNM" bij Noorse marineschepen in dienst van de Sjöforsvaret (Noorse Marine) of gemilitariseerde koopvaardijschepen in dienst van de Sjöforsvaret (Noorse Marine).

 

Picture: 11368
Pol III het eerste Noorse slachtoffer van de Duitse inval in april 1940 Source Wilco Vermeer collection
Picture: 11579
De Noorse Marinevlag Source Wikipedia

Organisatiestuctuur tot april/mei 1940

Algemene Organisatiestructuur

1. Sjöforsvarsdistrikt
(1e Maritieme Verdedigingsdistrikt)


Ytre Oslofjord Sjoforsvarsavsnitt

Oscarsborg Sjoforsvarsavsnitt

Kristiansand Sjoforsvarsavsnitt


2. Sjöforsvarsdistrikt
(2e Maritieme Verdedigingsdistrikt)


Bergen

Trondelag


3. Sjöforsvarsdistrikt
(3e Maritieme Verdedigingsdistrikt)



1. Marinedistrikt


1. Undervannsbatdivisjon

1. Mineleggerdivisjon

1. Minesveiperdivisjon

3. Minesveiperdivisjon

Oscarsborg Bevoktningsavdelning

Oslofjord Bevoktningsavdelning

Christian Radich (Schoolschip)

Sorlandet (Schoolschip)

Olav Tryggvason (Schoolschip)

KNM B4, KNM Balder, KNM Örn, KNM Lom (Onderhoud)

KNM Brage, KNM Tordenskjold, KNM Harald Härfagre (Reserve)


2. Marinedistrikt

KNM Odin, KNM Gyller

2. Torpedobatdivisjon

3. Torpedobatdivisjon

2. Undervannsbatdivisjon

10. Bevoktningsdivisjon

11. Bevoktningsdivisjon

KNM Tor, KNM Kjell, KNM Blink (Onderhoud)

KNM Delfin (Reserve)


3. Marinedistrikt

1. Jagerdivisjon

2. Jagerdivisjon

1. Torpedobatdivisjon

4. Torpedobatdivisjon

5. Torpedobatdivisjon

2. Mineleggerdivisjon

2. Minesveiperdivisjon

12. Bevoktningsdivisjon

13. Bevoktningsdivisjon

14. Bevoktningsdivisjon

Haug II, Haug III, Sperm, KNM Bjerk, Hval V, Commonwealth
(onafhankelijke patrouillevaartuigen)

KNM Lemkhul (Schoolschip)

Hval I (Reserve)




4. Marinedistrikt

1. Pansarskipdivisjon

3. Undervannsbatdivisjon



Operationele Organisatiestructuur
  

Overkommando
(Noors Marine Opperbevel):
Kommanderende Admiral, Kontreadmiral H.E.Diesen

Admiralstaben



1. Sjöforsvarsdistrikt
(1e Maritieme Verdedigingsdistrikt),
Zweedse grens - Jaerens Rif



2. Sjöforsvarsdistrikt
( 2e Maritieme Verdedigingsdistrikt),
Jaerens Rif - Nord Trondelag



3. Sjöforsvarsdistrikt
( 3e Maritieme Verdedigingsdistrikt),
Nord Trondelag - Nordland


Reserve:


KNM Tordenskjold (Pantserschip)

KNM Harald Harfagre (Pantserschip)

Hval I (Patrouilleboot)

Delfin (Patrouilleboot)

KNM Brage (Mijnenveger)


Noorse eenheden en schepen in Brits-Geallieerde Dienst

Gedurende de tijd dat Noorwegen door de Duitsers bezet was, opereerden diverse Noorse eenheden en Noorse schepen in Brits-Geallieerde dienst. Naast naar Groot-Brittannië uitgeweken schepen, werden gedurende de oorlog diverse nieuwe schepen bemand met Noren die zich in het buitenland bevonden, Noren die geëmigreerd waren, maar ook Noren die gedurende de Tweede Wereldoorlog bezet Noorwegen ontvluchtten.

 

Norwegian Naval Headquarters
Londen (vanaf juni 1940)


Noorse eenheden:


Royal Norwegian Navy Port Edgar

Norwegian MTB Flotilla Portsmouth

30th MTB Flotilla, Lerwick, Shetland Islands
(werd 54th MTB Flotilla)

54th MTB Flotilla
(ex 30th MTB Flotilla)

Norwegian Minesweeping Flotilla, Dundee

52nd ML Flotilla

Norwegian Naval Independent Unit (Shetland Bus)
(vanaf 1943 Royal Norwegian Naval Special Unit)



No. 330 (Norwegian) Squadron, IJsland

No. 333 (Norwegian) Squadron


Deelname Noorse schepen:
(voor zover bekend)



1st Destroyer Flotilla
- KNM Glaisdale (vanaf 1942)
- KNM Eskdale (1942 - 14 april 1943)

16th Destroyer Flotilla
- KNM Arendal

23rd Destroyer Flotilla
(ex 51st Destroyer Flotilla)
- KNM Stord

51st Destroyer Flotilla
(later 23rd Destroyer Flotilla)
- KNM Stord

Rosyth Escort Forces
- KNM Sleipner (torpedobootjager)

Liverpool Escort Forces
5th Escort Group
- KNM Bath (1941)
7th Escort Group
- KNM St. Albans
Liverpool Special Escort Division
- KNM St. Albans (vanaf juni 1942)

Western Local Escort Force, Halifax
- KNM Lincoln
- KNM St. Albans (vanaf februari 1943)

Iceland Group
- KNM Honningsvag
- KNM Fridtjof Nansen
- KNM Nordkapp
- KNM Namsos
- KNM Farsund
- KNM Svolvaer

11th MTB Flotilla
- Draug
(Torpedobootjager als MTB-Moederschip, tot 5 augustus 1940)
- MTB 5
- MTB 6

Guard Destroyer, Lowestoft
- KNM Draug (H 28)
(Bewakingstorpedobootjager, 6 augustus 1940 - 27 oktober 1940)

7th Submarine Flotilla

9th Submarine Flotilla
- KNM Uredd (P 41)
- KNM Ula (P 66)

Training Minesweeper Flotilla, Rosyth

1st Minesweeper Division
71st Minesweeping Group
- KNM Thorodd (FY 1905)
- KNM Nordhav II (FY 1906)

2nd Minesweeping Division

3rd Minesweeping Division
Picture: 11365
Drie Noorse Motorlaunches van de 52nd ML Flotilla Source Wilco Vermeer collection
Picture: 11366
Northrop N-3PB, No. 330 (Norwegian) Squadron Source Wilco Vermeer collection

References

Sources