Duits Spoorweggeschut Wehrmacht

Inleiding

Spoorweggeschut werd al vanaf de invoering van het spoorwegnet in Europa toegepast. Direct na de Eerste Wereldoorlog was het Duitsland verboden Spoorweggeschut te bezitten. Toen Hitler aan de macht kwam werd door middel van een "Sofort-program" versneld een bouwprogramma voor nieuw spoorweggeschut ondernomen. Na dit programma bouwde Duitsland een aantal zeer grote stukken spoorweggeschut. de Schwerer Gustav en Dora, waarvoor zelfs een speciaal spoor moest worden aangelegd.

Image 19976
28-cm Kanone 5 (Eisenbahn) "Leopold" in actie Source Public Domain (onbekend)

Typen Spoorweggeschut Wehrmacht

15 cm Kanone (E)
Sofort-program
1937 - 1945
4
15 cm Kanone (E) Kriegsmarine
Sofort-program
1937 - 1945
4
17 cm Kanone (E)
Sofort-program
1938 - 1945
6
20,3 cm Kanone (E)
Sofort-program
1940 - 1945
8
24 cm Kanone (E) Theodor
Sofort-program
1937 - 1945
3
24 cm Kanone (E) Theodor Bruno
Sofort-program
1937 - 1945
6
28 cm Kanone (E) kurze Bruno
Sofort-program
1937 - 1945
8
28 cm Kanone (E) lange Bruno
Sofort-program
1937 - 1945
3
28 cm Kanone (E) schwere Bruno
Sofort-program
1937 - 1945
2
28 cm Kanone (E) neue Bruno
Sofort-program
1938 - 1945
3
21 cm Kanone 12 (E)

1938 - 1945
1
28 cm Kanone 5 (E) Leopold

1940 - 1945
25-30
38 cm Kanone (E) Siegfried

1941 - 1945
4
80 cm Kanone (E) Gustav-Gerät

1941 - 1945
2

Geschiedenis

Het verdrag van Versailles verbood de Duitsers het bezit van spoorweggeschut, maar verbood hen niet om de kennis er over in huis te houden. Toen het Duitse leger in de jaren dertig met de wederopbouw begon kon men dan ook van de behouden kennis gebruik maken. Voor de aanschaf van spoorweggeschut werden twee programma's opgestart.

Voor de korte termijn bracht men via het zogenaamde "Sofort-programm" al beschikbaar materieel bijeen. Het programma startte in 1936 en bracht zware wapens (meestal ouder marinegeschut), welke door Duitsland verborgen waren gehouden voor de geallieerde inspectieteams, samen met nieuwe spoorwegwagons. Op basis van de bestaande, uit de Eerste Wereldoorlog daterende tekeningen, aangepast aan nieuwe technieken, bouwde men tussen de 40 en 45 exemplaren met een kaliber variërend tussen de 15 en 28 cm.

Na deze ontwerpen kwamen er al snel meer van de tekentafel. Vastgelegd zijn hierin; 15 cm KL/40, 17 cm SKL/40, 24 cm KL/35 (Theodor-Bruno kanone), 24 cm SKL/40 (Theodor kanone), 28 cmSKL/40 (Kurze Bruno kanone), 28 cm SKL/45 (Lange Bruno kanone) en 28 cm KST KL/45 (Schwere Bruno Kanone).

Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog kon dit aantal al snel worden uitgebreid met buitgemaakt materieel, aanvankelijk vooral Frans.

Het tweede, langere termijnprogramma kende aanvankelijk twee ontwerpen. Van het eerste ontwerp, de 21-cm Kanone 12 (Eisenbahn) werd maar één exemplaar gebouwd. Het tweede ontwerp was meer succesvol. De 28-cm Kanone 5 (Eisenbahn) zou dan ook uitgroeien tot het standaard spoorweggeschut. Een volgend groter ontwerp werd de 38 cm "Siegfried", het grootste uit één geheel bestaande spoorweggeschut.

Image 19979
Het vuren met de Dora Source Public Domain (onbekend)

Een laatste ontwerp, waarvan maar twee exemplaren zijn gebouwd en dat zeer ambitieus was, was de 80-cm Kanone (Eisenbahn) "Gustav". Dit gigantische wapen was speciaal ontworpen voor het aanvallen van de Franse Maginot-linie, maar is daar nooit gebruikt. De enige inzet van dit wapen is in de oorlog tegen de Sovjet-Unie geweest.

Voor het spoorweggeschut met een kaliber vanaf 20 cm werd een speciale verplaatsbare "Vögele" draaischijf ontwikkeld, waarmee het geschut dus niet alleen in hoogte verstelbaar was, maar ook gedraaid kon worden in de vuurrichting.

Image 19991
Een 20,3 cm Kanone (E) op een Vögele draaischijf Source Public Domain (onbekend)

Eenheden

Bij aanvang van de Tweede Wereldoorlog in september 1939, bezat de Duitse Wehrmacht 34 stukken spoorweggeschut, verdeeld over 16 zogenaamde batterijen. Ze waren toen als volg ingedeeld:

Eisenbahn-Artillerie-Batterie 655
4x 15 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 664
2x 24 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 674
2x 24 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 688
3x 28 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 689
2x 28 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 690
2x 28 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 694
2x 28 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 695
2x 28 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 696
2x 28 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 701
1x 21-cm Kanone 12 (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 710
2x 28 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 712
2x 28 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 717
3x 17 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 718
3x 17 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 721
1x 24 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 722
2x 24 cm Kanone (Eisenbahn)

Image 19984
Eén van de stukken geschut van de Marine-Artillerie-Batterie "Gneisenau" Source Public Domain (onbekend)

De Kriegsmarine had vier stuks 15 cm Kanone (E) in dienst bij Marine-Artillerie-Batterie "Gneisenau". In de loop van de oorlog is hier nog een aantal batterijen aan toegevoegd, te weten:

Eisenbahn-Artillerie-Batterie 532
20,3 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 685
20,3 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 687
20,3 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 691
24 cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 713
28-cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 726
28-cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 749
28-cm Kanone (Eisenbahn)
Eisenbahn-Artillerie-Batterie 765
28-cm Kanone (Eisenbahn)

Bij de tabellen dient te worden opgemerkt dat de vuurmonden per kaliber worden weergegeven en niet per type.